فلج صورت چیست؟ در چه شرایطی این مشکل ایجاد می‌شود؟

زنان باردار، دیابتی‌ها و افرادی که فشار خون یا بیماری اتوایمیون دارند، مستعد این بیماری هستند و همچنین به دلایل نامعلوم بعد از یک دوره استرس شدید، امکان بروز فلج “بل” وجود دارد. فلج بل نام قدیمی یک بیماری است که در عصب هفتم صورت رخ می‌دهد. عصب صورت، عصبی است که از ساقه مغز شروع می‌شود و ماهیچه‌های صورت را عصب‌گیری می‌کند. این عصب حرکاتی از صورت مانند پلک زدن، حرکات پیشانی، جویدن غذا، سوت زدن و فوت کردن را موجب می‌شود و فلج عصب صورت یا فلج بل، انسان را از انجام چنین حرکاتی بازمی‌دارد.

هر ضایعه یا آسیبی که در ساقه مغز تا شاخه‌های انتهایی عصب هفتم صورت رخ دهد، می‌تواند موجب بروز پارگی یا فلج عصب صورت شود. برای مثال اگر تومور یا یک پلاک مربوط به بیماری ام اس یا کیست و یا عفونتی در ساقه مغز و مسیر عصب هفتم ظاهر شود، امکان بروز فلج عصب صورت را به وجود می‌آورند.

فرم ویروسی فلج صورت از مهم‌ترین و شایع‌ترین نوع فلج صورت است. افرادی که در اثر سرماخوردگی دچار عفونت میشوند و یا تبخال و آفت می‌زنند، بعد از مدتی ممکن است فلج عصب صورتی در آنها دیده شود که این نوع فلج ویروسی است.

ویروس هرپس یا تبخال نقش خیلی مهمی در فلج بل دارد که علاوه بر تاثیرگذاری در عصب هفتم و بروز فلج صورت، ممکن است روی اعصاب دیگر صورت تاثیرگذار باشد و آنها را نیز تحریک کند.

علائم و نشانه‌های فلج صورت

علائم و نشانه‌های فلج بل یا فلج صورت ناگهانی رخ می‌دهد و معمولا یک طرف صورت را درگیر می‌کند اما در موارد نادر می‌تواند باعث ایجاد علائم دوطرفه شود. این بیماری عصب زوج هفتم مغزی را درگیر می‌کند که مسئول کنترل چشمک زدن، باز و بسته کردن چشم‌ها، لبخند زدن، تولید بزاق، تولید اشک و اخم کردن است. ماهیچه‌ی استخوانچه‌ی رکابی (یکی از استخوانچه‌های گوش میانی که در انتقال اصوات به گوش داخلی نقش دارد.) نیز می‌تواند در این بیماری درگیر شود.

این بیماری عصب زوج هفتم مغزی را درگیر می‌کند که مسئول کنترل چشمک زدن، باز و بسته کردن چشم‌ها، لبخند زدن، تولید بزاق، تولید اشک و اخم کردن است.

برخی از این علائم شامل موارد زیر است:

1) شروع سریع ضعف خفیف تا فلج کامل در یک طرف صورت که در عرض چند ساعت تا چند روز اتفاق می‌افتد.

2) افتادگی یا انقباض ماهیچه‌های یک طرف صورت و دشواری در ایجاد حالت‌‌های مختلف چهره، مانند بستن چشم یا خندیدن

3) درد یا بی حسی در اطراف فک، داخل یا پشت گوش در طرف آسیب دیده

4) افزایش حساسیت به صدا در گوش سمت مبتلا

5) سردرد

6) مشکل در جویدن

7) کاهش در توانایی درک طعم و مزه

8) تغییرات میزان اشک و بزاق تولیدی

9) اختلال در بسته شدن یکی از پلک‌ها

10) سوزش چشم به دلیل اینکه فرد قادر به چشمک زدن نیست و چشم بیش از حد خشک می‌شود.

عوامل موثر در ابتلا به فلج صورت

اگر چه علت دقیق فلج بل یا فلج صورت روشن نیست، اما اکثر پزشکان معتقدند که این امر به دلیل آسیب و التهاب در عصب صورت که اکثر عضلات صورت و قسمت‌هایی از گوش را کنترل می‌کند، اتفاق می‌افتد. همچنین محققان معتقدند که عفونت‌های ویروسی نیز ممکن است در ایجاد فلج بل یا فلج صورت نقش داشته باشند. آن‌ها شواهدی به دست آورده‌اند که ردپای ویروس هرپس سیمپلکس تایپ یک (علت شایع زخم‌های سرد و تبخال تناسلی) را در برخی موارد بیماری نشان می‌دهد. 

ویروس‌هایی که با فلج بل یا فلج صورت ارتباط دارند شامل موارد زیر است:

1) زخم‌های سرد و تبخال تناسلی (هرپس سیمپلکس)

2) آبله مرغان و زونا (هرپس زوستر)

3) مونونوکلئوز عفونی)  اپشتین بار یا( EBV 

4) عفونت‌های سیتومگالوویروس

5) بیماری‌های تنفسی (آدنوویروس)

6) سرخک آلمانی (سرخجه)

7) اوریون (ویروس اوریون)

8) آنفولانزای B  

9) بیماری دست، پا و دهان (کوکساکی ویروس)

مدیریت و درمان فلج صورت

اکثر افراد مبتلا به فلج بل یا فلج صورت، طی یک تا دو ماه بدون درمان، به طور کامل بهبود می‌یابند. هیچ درمان جامعی برای فلج بل یا فلج صورت وجود ندارد، اما دارو درمانی و فیزیوتراپی سرعت بهبودی فرد را افزایش می‌دهند. در موارد نادری که علائم بهبود نمی‌یابند، عمل جراحی برای کاهش فشار بر روی عصب صورتی، انجام می‌شود. جهت اطلاع از روش‌های درمانی مطلب زیر را مطالعه فرمایید.

داروها

توجه: مطلبی که مطالعه می‌کنید صرفا جنبه‌ی افزایش آگاهی دارد و به هیچ وجه جایگزین توصیه‌های پزشک نیست. برای مصرف دارو، آگاهی از عوارض جانبی، تداخل دارویی و موارد مرتبط دیگر لازم است حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید.

داروهای متداول درمان فلج بل یا فلج صورت عبارتند از:

1) کورتیکواستروئید: کورتیکواستروئیدهایی مانند پردنیزون، عوامل ضد التهابی قوی هستند که تورم عصب صورت را کاهش می‌دهند تا عصب راحت‌تر داخل شکاف استخوانی که عصب را احاطه کرده است، جا شود. در صورت شروع زودهنگام کورتیکواستروئیدها پاسخ درمانی بهتر خواهد بود و دوره‌ی فلج بل یا فلج صورت را کوتاه‌تر می‌کند.

2) پردنیزولون: پردنیزولون، استروئیدی است که باعث کاهش التهاب می‌شود و به بهبود عصب آسیب دیده کمک می‌کند. پردنیزولون همانند پروستاگلاندین‌ها و لکوترین‌ها از انتشار مواد التهابی در بدن جلوگیری می‌کند. مطالعات نشان می‌دهد که اگر پردنیزولون در عرض ۷۲ ساعت ابتدایی تجویز شود، می‌تواند به طور قابل توجهی شدت علائم را پس از ۱۲ ماه کاهش دهد. طول دوره‌ی درمان، به مدت ۱۰ روز و روزانه دو قرص است.

پردنیزولون دارای عوارض جانبی احتمالی مانند درد شکم، نفخ، آکنه، مشکل خواب، خشکی پوست، سردرد، سرگیجه، افزایش اشتها، افزایش تعریق، سوء هاضمه، تغییرات خلق و خو، حالت تهوع، برفک دهان، بهبود زخم آهسته، نازک شدن پوست، خستگی و علائم آلرژی مانند کهیر، مشکلات تنفسی، ورم صورت، ورم لب، ورم زبان و گلو است. عوارض جانبی معمولا بعد از چند روز بهبود می‌یابند. در صورت تجربه‌ی هرگونه واکنش آلرژیک به پردنیزولون باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. پزشک معمولا در پایان دوره‌ی درمانی دوز استروئید را به تدریج کاهش می‌دهد،‌ این کار به کاهش علائمی مانند استفراغ یا خستگی کمک می‌کند.

3) داروهای ضد ویروسی: نقش داروهای ضد ویروسی هنوز مشخص نشده است. اضافه کردن ضد ویروس‌ها به استروئید در درمان برخی افراد مبتلا به فلج بل یا فلج صورت، سودمند هستند، اما این راهکار درمانی هنوز اثبات نشده است. با این حال، گاهی اوقات در افراد مبتلا به فلج صورت، همراه با پردنیزون والاسیکلوویر (Valtrex) یا آسیکلوویر تجویز می‌شود.

4) مراقبت‌‌های چشمی: به علت کاهش تولید اشک و عدم توانایی بیمار در بستن پلک‌ها، چشم در معرض هوا قرار می‌گیرد و اشک تبخیر می‌شود، در این حالت خطر آسیب یا عفونت چشم افزایش می‌یابد. پزشک برای مقابله با چنین مشکلاتی اشک مصنوعی را تجویز می‌کند. استفاده از قطره‌ی چشم، عینک و محافظ چشم در ساعات بیداری و استفاده از پماد و پچ چشمی برای بسته نگه داشتن پلک در زمان خواب مفید می‌باشد.

فیزیوتراپی

 عضلات فلج شده، کوچک و کوتاه می‌گردند و دچار انقباض دائمی می‌شوند. فیزیوتراپی برای رفع این مشکل می‌تواند مفید باشد.

بیشتر بخوانید: توانبخشی بیماری‌های مغز و اعصاب شرق تهران

مراقبت از دندان

 در صورت وجود بی حسی در دهان، غذا به راحتی در بین دندان‌ها باقی می‌ماند و منجر به پوسیدگی دندان و بیماری لثه می‌شود. مسواک زدن و استفاده از نخ دندان در جلوگیری از این امر مفید است.

مشکلات غذا خوردن

 در صورت وجود اختلال در بلع، فرد باید به خوبی غذا را بجود، به آرامی غذا بخورد و غذاهای نرم مانند ماست را انتخاب کند.

تسکین درد

 برای کاهش هر گونه ناراحتی، برخی داروهای مسکن مانند آسپیرین، ایبوپروفن و استامینوفن می‌توانند موثر واقع شوند.

طب سوزنی برای فلج صورت 

 قرار دادن سوزن‌های نازک در نقاط خاص پوست باعث تحریک اعصاب و عضلات می‌شود و ممکن است تسکین دهنده باشد.

بوتاکس

 تزریق بوتاکس در طرف آسیب دیده‌ی صورت، می‌تواند عضلات منقبض شده را شل کند و انقباض عضلانی ناخواسته را کاهش دهد.

جراحی

 به ندرت برای اصلاح مشکلات عصبی جراحی پلاستیک صورت می‌گیرد. جراحی پلاستیک می‌تواند ظاهر و تقارن صورت را بهبود بخشد تا فرد بتواند دوباره لبخند بزند. اما این عمل نمی‌تواند عصب را درمان کند.

بیشتر بخوانید: درمان‌های دستی درد | 5 تکنیک‌ درمان‌های دستی!

ورزش صورت برای فلج صورت 

 با شروع بهبود عصب، انقباض و شل کردن مکرر عضلات صورت می تواند آن‌ها را تقویت کند. با انجام تمرینات زیر در منزل می‌توانید عضلات صورت خود را تقویت کنید.

مراحل تمرین ورزش صورت به ترتیب زیر است:

1) به آرامی ابروها را بالا ببرید و آن‌ها را بالا نگه دارید و سپس اخم کنید.

2) بینی خود را چروک کنید.

3) نفس عمیق بکشید به طوری که سوراخ‌های بینی به سمت بسته شدن بروند.

4) سعی کنید گوشه‌های دهان را به سمت خارج حرکت دهید.

5) یک طرف دهان را با دست بکشید سپس با سمت دیگر لبخند بزنید.

6) چشم‌هایتان را ببندید و محکم فشار دهید.

7) سر را مستقیم نگه دارید و با چشم‌هایتان پایین را نگاه کنید.

8) انگشت اشاره را به آرامی روی پلک قرار دهید تا آن را بسته نگه دارد.

9) کمی ابرو را ماساژ دهید تا از سفتی آن جلوگیری شود.

10) بدون استفاده از دست، به آرامی پلک‌ها را باز و بسته کنید.

11) چشم‌ها را نیمه باز نگه دارید.