Manual therapy که اغلب درمان دستی درد نامیده می‌شود، نوعی از فیزیوتراپی است که برای درمان شرایط اسکلتی عضلانی و دردهای مرتبط با آن استفاده می‌شود. این عمل که معمولاً توسط فیزیوتراپیست یا متخصص کایروپراکتیک انجام می‌شود، شامل ماساژ دادن، دستکاری عضلات و تحرک مفصل است. در این مطلب در مورد درمان‌های دستی درد بیشتر می‌آموزید.
اغلب اوقات، طراحی درمان شامل یک رویکرد چندرشته‌ای است که در آن با سایر متخصصان برای درمان بهتر این بیماری کار خواهیم کرد. درمان‌های دستی درد یک نوع تخصصی از فیزیوتراپی است که توسط یک پزشک معتبر انجام می‌شوند. به‌جای استفاده از دستگاه، پزشک از دستان خود برای اعمال فشار بر نواحی از بدن که تحت‌تأثیر درد هستند استفاده می‌کند. معمولاً، پزشک نقاط فشار را شناسایی می‌کند و وزن را روی نواحی تنش عضلانی، اختلال عملکرد مفاصل یا اسپاسم عضلانی اعمال می‌کند.
شرایط حاد و مزمن را می‌توان با استفاده از درمان دستی مدیریت کرد. معمولاً این درمان برای درمان مفاصل با دامنه حرکتی محدود مفید هستند. هنگامی که درد ایجاد می‌شود، بیمار درد، احساس ناراحتی، ازدست‌دادن عملکرد، وضعیت نامناسب و محدودیت حرکت خواهد داشت. هنگامی که درمان دستی درد اعمال می‌شود، می‌توان تحرک را به مفاصل سفت بازگرداند و تنش عضلانی را کاهش داد. این کار می‌تواند برای بیماران مبتلا به کمردرد ناشی از مشکلات مفصلی از جمله اختلال عملکرد مفصل ساکروایلیاک بسیار مؤثر باشد.
تعریف درمان دستی
درمان دستی یک روش فیزیوتراپی تخصصی است که از تکنیک‌های خاص و عملی بدون کمک دستگاه‌ها یا ماشین‌ها استفاده می‌کند. فدراسیون بین‌المللی فیزیوتراپیست‌های دستکاری ارتوپدی (IFOMPT) درمان دستی را این‌گونه تعریف می‌کند:
حرکات ماهر دست باهدف ایجاد هر یک یا همه اثرات زیر:
بهبود انبساط بافت. افزایش دامنه حرکت مجموعه مفصلی؛ تحرک یا دستکاری بافت‌های نرم و مفاصل؛ ایجاد آرامش؛ تغییر عملکرد عضلات؛ تعدیل درد و تورم بافت نرم، کاهش التهاب یا محدودیت حرکتی.
فیزیوتراپی دستی معمولاً شامل دو نوع حرکت است: کار بافت نرم و تحرک یا دستکاری مفصل.
بسیاری از بیماران در اولین جلسه فیزیوتراپی خود به دریافت کمپرس آب گرم و دستورالعمل‌هایی در مورد نحوه انجام یک سری تمرینات می‌رسند. این روش‌ها در بسیاری از موارد ضروری هستند و اکثر درمانگران موافق هستند که ورزش برای کمک به بازگرداندن عدم تعادل عضلانی موردنیاز است. بااین‌حال، بسیاری از درمانگران در حال حاضر به ترمیم عملکرد از دیدگاه متفاوتی می‌پردازند.
این درمانگران به این موضوع علاقه‌مند هستند که چرا یک عضله به‌درستی کار نمی‌کند و ورزش را نه به‌عنوان حالت محرک بهبودی بلکه به‌عنوان مکملی برای درمان دستی می‌دانند. برای مثال، ممکن است به دنبال بازگرداندن عملکرد مناسب مفصل ساکروایلیاک یا کمر برای درمان سندرم پیریفورمیس باشند، نه اینکه مستقیماً عضله پیریفورمیس را از طریق ورزش دستکاری کنند.
تکنیک‌های خاص درمان‌های دستی
قبل از شروع هر روش درمانی دستی (یا سایر روش‌های فیزیوتراپی)، درمانگر معمولاً ارزیابی کاملی از استخوان‌ها، ماهیچه‌ها و تأمین خون و اعصاب بیمار انجام می‌دهد تا از بروز عوارض بعدی اطمینان حاصل کند. بسته به نتایج ارزیابی، فیزیوتراپیست ممکن است تکنیک‌هایی را انتخاب کند که شامل مورد زیر است:
1. دستکاری بافت نرم
فیزیوتراپیست‌های معتبر اغلب کار بافت نرم را انجام می‌دهند. ماهیچه‌ها، اعصاب و تاندون‌ها نمونه‌هایی از بافت‌های نرم بدن هستند. از جمله تکنیک‌های ماساژ درمان بافت نرم شامل اعمال فشار به بافت‌های نرم به‌منظور آرام‌کردن تنش عضلانی، شکستن بافت اسکار، کاهش التهاب، کاهش درد، یا بهبود گردش خون است.
تحرک بافت نرم اغلب برای شکستن بافت ماهیچه‌ای فیبری و کاهش تنش عضلانی استفاده می‌شود. برای مثال، یک درمانگر ممکن است حرکت بافت نرم را در اطراف تجمع بافت اسکار ناشی از آسیب کمر انجام دهد. خود این تکنیک شامل کشش و فشار مکرر در اطراف عضله هدف است.
2. دستکاری مفصل
درمان‌های دستی همچنین شامل تحرک و دستکاری مفصل برای کاهش درد و کمک به بدن برای بازگشت به عملکرد منظم است. دستکاری مفصل را به شرح زیر توصیف می‌کنند:
این تکنیک از حرکات اندازه‌گیری شده با سرعت (آهسته تا سریع)، نیرو (ملایم تا شدید) و فواصل (به نام دامنه) برای پیچاندن، کشیدن یا فشار دادن استخوان‌ها و مفاصل در موقعیت خود استفاده می‌کند. این کار می‌تواند به شل شدن بافت‌های سفت اطراف مفصل، کاهش درد در مفصل و بافت اطراف آن و به انعطاف‌پذیری و هم‌ترازی کمک کند.
3. تسکین کمردرد حاد و مزمن
درمان دستی درد می‌تواند به‌ویژه برای تسکین کمردرد حاد و مزمن مفید باشد. مفاصل فاقد دامنه حرکتی به دلیل شرایط اسکلتی – عضلانی می‌توانند باعث ناراحتی قابل‌توجه و ناتوانی در انجام کارهای روزمره شوند. تکنیک‌های درمان دستی درد شامل بازگرداندن تحرک و کاهش تنش است.
کمردرد مزمن ناشی از مشکلات مفصلی را می‌توان با دستکاری و تحرک مفصل برطرف کرد. بااین‌حال، کمردرد حاد – که اغلب به دلیل آسیب بافت نرم ایجاد می‌شود – می‌تواند با تکنیک دستکاری بافت نرم بهبود یابد.
4. کرنش – کنترسترین
این تکنیک مسائل ساختاری و وضعیتی را که از رفلکس‌های عصبی عضلانی غیرطبیعی ناشی می‌شوند، تصحیح می‌کند. اجرای تکنیک فوق‌العاده ملایم است؛ بنابراین، درمانگران ممکن است این روش را به‌جای سایر روش‌های بسیار دردناک برای درمان مشکلات حاد کمر ترجیح دهند.
5. تکنیک‌های انرژی عضلانی (METs)
METها از انقباض ارادی عضله در برابر نیروی متقابل برای تحرک مفاصل و بلندکردن عضلات کوتاه شده استفاده می‌کنند. این درمان به این صورت است که:
پس از یک انقباض 3-5 ثانیه‌ای، بیمار دوباره انقباض عضلانی را انجام می‌دهد. این کار ممکن است دو یا چند بار تکرار شود. این تکنیک برخلاف روش‌های غیرفعال که در آن اپراتور تمام کارها را انجام می‌دهد یک روش فعال در نظر گرفته می‌شود. تکنیک‌های انرژی عضلانی به‌طورکلی توسط بیمار به‌خوبی تحمل می‌شود و به مفصل فشار نمی‌آورد.
سایر درمان‌های دستی
- ماساژدرمانی
- دستکاری ستون فقرات
- دستکاری استئوپاتیک
فیزیوتراپی دستی شکلی تخصصی از فیزیوتراپی است که بر خلاف دستگاه با دست انجام می‌شود. در این روش پزشکان از دستان خود برای اعمال فشار بر بافت عضلانی و دستکاری مفاصل در تلاش برای کاهش کمردرد ناشی از اسپاسم عضلانی، تنش عضلانی و اختلال عملکرد مفاصل استفاده می‌کنند.
بیشتر بخوانید: آشنایی با طب سوزنی و کاربردهای مربوط به آن
اثربخشی درمان‌های دستی درد
اطلاعات محدودی برای اثربخشی درمان‌های دستی وجود دارد. بسیاری از بیماران در سراسر دنیا تأیید می‌کنند که درمان دستی درد، زمانی که با فیزیوتراپی همراه باشد، برای تسکین کمردرد مؤثر است. در حال حاضر، تکنیک‌های درمان دستی شامل دو نوع حرکت است:
کار با بافت نرم: ماساژ دادن نواحی بافت نرم به شل شدن عضلات، شکستن بافت اسکار و افزایش گردش خون کمک می‌کند.
تحرک: با استفاده از سرعت و نیرو و در فواصل مختلف، درمانگر می‌تواند استخوان‌ها، مفاصل را به موقعیت‌های خاصی بپیچد، بکشد و فشار دهد. این تکنیک می‌تواند به شل شدن بافت و کاهش درد کمک کند.
اغلب در نتیجه تصادفات رانندگی، افزایش سن، آسیب‌های ورزشی، نقص‌های مادرزادی، آسیب‌های ناشی از کار، یا وضعیت نامناسب، بسیاری از مردم با درد یا تنش کمر و گردن آشنا هستند، ناراحتی‌هایی که اغلب ناتوان‌کننده است. با قصد بازگشت به زندگی بدون درد، افراد اغلب به دنبال کمک یک فیزیوتراپیست برای تسکین درد هستند.
گاهی اوقات، درمانگران درمان دستی را توصیه می‌کنند. فیزیوتراپیست‌هایی که در درمان دستی آموزش دیده‌اند، به‌راحتی روش منحصربه‌فرد و عملی را برای کاهش درد، تنش و کمک به افراد برای بازگشت به زندگی روزمره تجویز می‌کنند. در ادامه مقاله، درمان دستی و منشأ آن را به همراه تکنیک‌های خاص درمان دستی بررسی می‌کنیم.
درمان‌های دستی چه مشکلاتی را می‌تواند درمان کند؟
درمان دستی اغلب برای مشکلات ناشی از ستون فقرات، از جمله کمردرد حاد و مزمن استفاده می‌شود. بااین‌حال، این تکنیک اغلب برای درمان طیف گسترده‌ای از مسائل، از جمله:
- گردن درد
- آسیب‌های گردن
- مشکلات دست، مچ، آرنج یا شانه
- مشکلات لگن، زانو، مچ پا یا پا
- صدمات ناشی از تصادف
- صدمات ناشی از کار
- اسپاسم یا تنش عضلانی
چگونه درمان‌های دستی درد برای بیماران مفید است؟
درمان دستی برای شرایط فردی هر بیمار به‌صورت اختصاصی سفارش سازی شده است و آن را به شکلی بسیار شخصی از درمان تبدیل می‌کند. بر اساس بررسی دقیق وضعیت بیمار، درمان دستی باتوجه‌به نیازهای خاص بدن او در برنامه درمانی گنجانده می‌شود.
تکنیک‌های زیادی وجود دارد که فیزیوتراپیست‌ها و دست درمانگران هنگام مراقبت از بیماران از آنها استفاده می‌کنند و هر تکنیک به طور منحصربه‌فردی سودمند است. به‌عنوان‌مثال، بسته به بیمار و شرایط، ماساژ ممکن است التهاب را کاهش دهد، انعطاف‌پذیری و تحرک عضله را بهبود بخشد و باعث افزایش تحرک چسبندگی بین بافت‌های نرم شود یا قابلیت انبساط عضلات را فراهم کند. به طور مشابه، تحرک و دستکاری مفاصل باعث تعدیل درد و بهبود تحرک می‌شود. درمان دستی همراه با ورزش بدنی برای بازگرداندن عملکرد به ناحیه تحت درمان و کل بدن استفاده می‌شود.
ازآنجایی‌که درمان دستی بسیار عملی است، امکان ترکیبی از هنر و علم را برای بیمار فراهم می‌کند. استفاده از انواع تکنیک‌ها به هر بیمار اجازه می‌دهد تا به الگوهای حرکتی موفق دست یابد و به سمت اهداف سلامت فردی خود پیشرفت کند.
بیشتر بخوانید: فیزیوتراپی کف لگن و مواردی مهمی که حتما باید بدانید
فیزیوتراپی دستی برای مدیریت درد
درحالی‌که همه فیزیوتراپیست‌ها این گزینه را دارند که از درمان دستی در تمرینات خود استفاده کنند، بسیاری از آنها زمان یا منابعی را صرف کارآمد شدن در این زمینه نمی‌کنند. بیماران باید بدانند که این یک تکنیک فیزیوتراپی کمتر شناخته شده در بین پزشکان است و ممکن است به طور معمول تجویز نشود. همچنین، بسیاری از شرایطی که پزشکان با درمان دستی درمان می‌کنند، با تصویربرداری یا آزمایش‌های آزمایشگاهی نشان داده نمی‌شوند، بلکه در طول تست حرکت و درمان نشان داده می‌شوند.
درحالی‌که بیماران ممکن است توسط پزشک مراقبت‌های اولیه، جراح ارتوپد یا سایر پزشکانی که در مراقبت از کمر آنها دخیل هستند برای درمان فیزیوتراپی ارجاع داده شوند.
فیزیوتراپی دستی برای تسکین کمردرد حاد و مزمن
درمان‌های دستی می‌توانند برای درمان مفاصلی که فاقد تحرک و دامنه حرکتی کافی در شرایط خاص اسکلتی – عضلانی هستند مفید باشد. این محدودیت می‌تواند باعث ناراحتی، درد و تغییر در عملکرد، وضعیت و حرکت شود. فیزیوتراپی دستی شامل بازگرداندن تحرک به مفاصل سفت و کاهش تنش عضلانی به‌منظور بازگرداندن بیمار به حرکت طبیعی‌تر بدون درد است؛ بنابراین، درمان دستی ممکن است برای بیماران مبتلا به کمردرد مزمن شامل مشکلات مفصلی، مانند اختلال عملکرد مفصل ساکروایلیاک، و کمردرد حاد ناشی از آسیب‌های بافت نرم مانند کشیدگی عضلات پشت یا کشیدگی رباط‌های عقب، مفید باشد. اگرچه مطالعات بالینی گسترده‌ای هنوز در تمام زمینه‌های درمان دستی انجام نشده است، داده‌های بالینی محدود و گزارش‌های بیماران این ادعا را تایید می‌کنند که درمان دستی می‌تواند در تسکین کمردرد برای بیماران خاص مؤثر باشد.
تکنیک‌های درمان دستی درد با هدف شل کردن عضلات منقبض کمر و مفاصل محدود شده به‌منظور کاهش کمردرد و افزایش انعطاف‌پذیری انجام می‌شود. اگر شما نیز جز افرادی هستید که پزشک درمان دستی را توصیه کرده است، می‌توانید با مراجعه به مراکز درمان درد دستی شرق تهران، روند درمان خود را طی کنید. برای اینکه بیشترین سود را از درمان دستی ببرید، فیزیوتراپیست شما ممکن است تمرینات و کشش های اضافی را توصیه کند که باید در حین درمان و برای مدتی پس از پایان درمان انجام شود.
آنچه در مقاله درمان‌های دستی درد گذشت
درمان‌های دستی بر آرام کردن بافت‌های عضلانی سفت و دردناک و رفع منابع درد از طریق تکنیک‌های درمانی تمرکز دارند. با بهبود عملکرد کلی عضلات و تشویق به آرامش، درمان دستی می تواند درد و التهاب را در نواحی مورد نظر بدن به شدت کاهش دهد. این رویکرد فیزیوتراپی بر خلاف سایر انواع درمان که به ماشین‌ها یا دستگاه‌های خارجی نیاز دارند، منحصراً با دست ارائه می‌شود.
قبل از شروع جلسه درمان دستی شما، ارزیابی سلامت فعلی شما و همچنین ارزیابی وضعیت فعلی استخوان‌ها و ماهیچه‌های شما را انجام می‌دهند تا مطمئن شوند که شما در وضعیت خوبی برای انجام درمان هستید. این روش می تواند یک درمان بسیار موثر برای بسیاری از بیماران باشد.