پارگی رباط صلیبی زانو و معرفی انواع روش های درمانی

هنگام دویدن، ورزش کردن و انجام فعالیت‌های مختلف، ممکن است به مفصل زانو و بافت‌های اطراف آن فشار بسیار زیادی وارد شود که این فشارها میتوانند منجر به آسیب ‌دیدگی و پارگی رباط‌های زانو شوند. رباط‌ها یا همان لیگامنت‌ها، بافت‌های نواری ‌شکل بسیار محکمی هستند که استخوان‌ها را به یکدیگر متصل می‌کنند. دو رباط بسیار مهم در مفصل زانو، رباط صلیبی قدامی (ACL) و رباط صلیبی خلفی (PCL) هستند که استخوان ران پا را به استخوان ساق پا متصل می‌کنند. هرچند این رباط‌ها بسیار مقاوم هستند اما اعمال فشار بیش از حد به این رباط‌ها می‌تواند موجب کشیده شدن بیش از حد آن‌ها و حتی پارگی آن‌ها شود. در حدود یک‌ پنجم از آسیب‌های زانو که در حین انجام ورزش اتفاق می‌افتند، موجب آسیب‌دیدن رباط صلیبی قدامی (ACL) می‌شوند. پارگی رباط آسیبی دردناک و بسیار آزاردهنده است، اما در اغلب موارد با به‌کارگیری روش‌های درمانی غیرجراحی، با موفقیت درمان می‌شود.

رباطهای صلیبی زانو کدام اند؟

مفصل زانو دارای چهار رباط است که هر یک از آن‌ها ممکن است دچار آسیب شوند:

1) همانطور که در بالا گفته شد، رباط صلیبی قدامی (ACL) یکی از اصلی‌ترین رباط‌های زانو است که استخوان ران و ساق پا را به هم متصل می‌کند. آسیب‌های رباط ACL یکی از عوامل شایع درد و ناتوانی مفصل زانو است. این آسیب در زنان بیشتر از مردان شایع است.

2) رباط صلیبی خلفی (PCL) دومین رباط بزرگ زانو است که استخوان ران و ساق پا را به هم متصل می‌کند.

3) رباط جانبی خارجی (LCL) استخوان ران پا را به استخوان نازک‌نی (استخوان کوچکی که در کنار استخوان ساق پا یا همان درشت‌نی قرار دارد.) متصل می‌کند.

4) رباط جانبی داخلی (MCL) استخوان ران پا را به قسمت داخلی استخوان ساق پا (درشت نی) متصل می‌کند.

علل پارگی رباط صلیبی زانو

موارد زیر می‌تواند باعث پارگی رباط صلیبی جلوی زانو شود:

1) عوامل غیر تماسی، یعنی حوادث روزمره‌ای مانند تصادفات اتومبیل یا آسیب دیدگی‌های مرتبط با کار ( ورزش‌هایی که مستلزم تماس بدنی نیستند.). همچنین آسیب‌ دیدگی ممکن است به دلیل سقوط، تصادف یا ضربه باشد، که موجب تماس مستقیم زانو با سطح یا شیء دیگری شده باشد.

2) پارگی یا آسیب دیدگی ACL ممکن است به علت کشیدگی بیش از حد مفصل زانو یا توقف و حرکت و تغییر مسیرهای ناگهانی و سریع رخ دهد.

3) تماس مستقیم با یک بازیکن دیگر در حین ورزش نیز میتواند از علل پارگی رباط صلیبی باشد. بیشتر اوقات پارگی رباط صلیبی زمانی اتفاق می‌افتد که یک بازیکن به طور ناگهانی سرعت خود را کاهش داده و یا توقف کند، بچرخد، جا خالی بدهد، فرود و پرش‌های عجیب انجام داده، و یا به شیوه پرخاشگرانه و «خارج از کنترل» بازی کند.

4) ورزشکاران زن به علت تفاوت در قدرت عضلانی، کنترل و شرایط عصبی عضلانی، نحوه قرار گیری پاها و لگن نسبت به هم و سستی رباط‌ها (رباط‌ها ومفاصل آن‌ها نسبت به مردان سست‌ تر است.) بیشتر در معرض خطر پارگی رباط صلیبی جلوی زانو قرار دارند.

5) افرادی که دچار آسیب یا التهاب زانو هستند، مانند سندروم الیوتیبیال باند بیشتر در معرض خطر آسیب‌هایی مانند پارگی ACL هستند.

علائم پارگی رباط صلیبی زانو

تشخیص آسیب یا پارگی رباط ACL (و همچنین سایر رباط‌های زانو) مشکل است. اما با این حال، خود بیمار به محض بروز آسیب، سریعا تشخیص می‌دهد که زانویش دچار مشکلی جدی شده است، چرا که درد شدیدی دارد، دامنه حرکتی مفصلش محدود شده و زانویش به سرعت ورم کرده است. 

علائم پارگی رباط زانو عبارتند از:

 1) درد زانو که اغلب ناگهانی و شدید است.

 2) شنیدن صدای بلندی از زانو در هنگام بروز آسیب

3) تورم زانو

4) احساس ناپایداری و بی‌ثباتی زانو

 5) عدم توانایی وارد کردن وزن بر زانو یا احساس درد شدید در هنگام وارد آوردن وزن

6) حساسیت به لمس در اطراف مفصل زانو

7) احساس درد و ناراحتی در هنگام راه رفتن

در صورتی که سریعا برای درمان پارگی رباط ACL و سایر رباط‌های زانو اقدامی صورت نگیرد، این آسیب‌ها، تا سال‌ها بعد همچنان برای شخص مشکلاتی مانند خالی کردن زانو ایجاد می‌کند.

در صورتی که دچار آسیب شدیدی شده‌اید که فکر می‌کنید می‌تواند منجر به پارگی رباط‌های زانو شده باشد، لازم است سریعا به متخصص طب فیزیکی مراجعه کنید.

درجات پارگی رباط صلیبی زانو

درجه ۱ (آسیب دیدگی خفیف) :

رباط‌های زانو کشیده شده ولی پاره نمی‌شوند. درد و ورم شدید در مفصل وجود ندارد ولی میتواند احتمال آسیب دیدگی مجدد را افزایش دهد.

درجه ۲ (آسیب دیدگی متوسط) :

پارگی جزئی در رباط زانو ایجاد شده که با درد، تورم و خونمردگی همراه است. استفاده از مفصل زانو در این وضعیت همراه با درد شدید است.

درجه ۳ (آسیب دیدگی شدید) :

پارگی بصورت کامل رخ داده و موجب بروز درد و تورم شده و گاهی ممکن است با خونریزی زیر پوستی همراه باشد. در این وضعیت مفصل بی ثبات شده و نمی‌تواند وزن را تحمل کند.

اغلب افرادی که دچار این پارگی می شوند به دلیل پاره شدن تمامی فیبرهای درد در حین آسیب دردی احساس نمیکنند.

تشخیص پارگی رباط صلیبی زانو

در صورتی که پزشکان به پارگی رباط صلیبی جلوی زانو مشکوک شوند، معمولا یک تصویر اشعه X از زانوی بیمار می‌گیرند. این آسیب دیدگی معمولا در ام ‌آر‌آی نیز به خوبی قابل تشخیص است. از ام ‌آر‌آی برای تشخیص اینکه آیا سایر ساختارهای زانو (مانند دیگر رباط‌ها، غضروف مینیسک یا غضروف مفصلی) نیز آسیب دیده‌اند یا نه مفید است. علاوه بر این، معمولا یک معاینه بالینی برای بررسی میزان افزایش حرکت رو به جلویی استخوان درشت نی نسبت به استخوان ران، که نشان دهنده پارگی ACL  است انجام می‌شود.

درمان بدون جراحی پارگی رباط صلیبی زانو

پارگی و کشیدگی رباط صلیبی جلویی زانو تنها در برخی از مواقع به جراحی نیاز دارد، برخی از درمان‌های غیر جراحی این بیماری عبارتند از:

1) استفاده از یخ و بالا بردن پا برای کمک به کاهش درد و تورم:

بلافاصله بعد از پارگی ACL ، روی زانوی خود یخ قرار داده و پای آسیب دیده خود را طوری که در سطحی بالاتر از قلبتان قرار گیرد، بالا نگه دارید. این کار به کنترل تورم و احتمالا درد کمک می‎‌کند. شما می‌توانید هر دو تا سه ساعت، یک قطعه یخ را به مدت 15 دقیقه روی ناحیه دردناک قرار دهید. یخ را مستقیما روی پوست خود نگذارید. در صورتی که درد شدید شود، می‌توانید به طور موقتی از یک داروی مسکن مانند داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID)   مانند ایبوپروفن استفاده کنید. همچنین باید بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید. پزشک ممکن است توصیه کند که پای خود را روی زمین نگذارید و یا برای راه رفتن از چوب زیر بغل استفاده کنید.

2) فیزیوتراپی:

انجام فیزیوتراپی تقریبا همیشه برای کاهش زمان بهبودی پارگی ACL توصیه می‌شود، به خصوص اگر پارگی رباط صلیبی جلوی زانو در فرد طوری باشد که نیاز به جراحی داشته باشد. فیزیوتراپی بخش مهمی برای موفقیت عمل جراحی ACL است، و تمرینات آن بلافاصله بعد از عمل آغاز می‌شود. هدف از فیزیوتراپی کمک به بهبود دامنه حرکتی زانو، و همچنین بهبود قدرت و ثبات پا است. یکی از مهمترین اهداف بعد از آسیب دیدگی جدی ACL ، صاف شدن زانو به طور کامل و بازگشت کنترل به عضلات چهارسر ران است.

3) استفاده از بریس زانو:

اگر پارگی رباط در زانو باعث ایجاد بی ثباتی شده باشد، اغلب توصیه می‌شود که برای زانو آسیب دیده از بریس استفاده کنید. با این حال، بدون مشورت با پزشک  خود، از بریس زانو استفاده نکنید، چرا که در برخی موارد استفاده از بریس نه تنها مفید نیست حتی ممکن است سفتی زانو را بدتر هم بکند. در صورتی که راه رفتن برایتان مشکل باشد، می‌توانید همزمان با بریس از چوب زیر بغل نیز به عنوان یک وسیله کمکی دیگر استفاده کنید. البته برای بهبود آسیب‌ دیدگی، باید مطمئن باشید که کفشی که استفاده می‌کنید برای سطح فعالیت یا ورزشی که انجام می‌دهید مناسب بوده و نیز در صورت نیاز، بسته به موقعیت و علائم، بریس یا ابزارهای کمکی که استفاده می‌کنید برایتان مناسب هستند.

بیشتر بخوانید: همه چیز درباره درمان درد شرق تهران

4) پرولوتراپی:

پرولوتراپی نوعی درمان احیا کننده است که برای درمان زخم‌های حاد و نیز مزمن استفاده می‌شود، از جمله برای درمان پارگی رباط ، تاندونیت ، بیرون‌زدگی دیسک و غیره.  در روش پرولوتراپی، از پلاکت‌های بدن خود شخص (که پی‌آر‌پی یا پلاسمای غنی از پلاکت نامیده می‌شود.) و فاکتورهای محرک رشد برای درمان طبیعی بافت‌های آسیب دیده استفاده می‌شود. سلول‌های بنیادی بدن شخص از یک نقطه از بدن او برداشته شده و مجددا به منطقه آسیب‌دیده تزریق می‌شوند. این سلول‌ها به طور خودکار می‌دانند که چگونه به سلول‌هایی که بدن شما به آن‌ها نیاز دارد تبدیل شوند. در مورد پارگی رباط صلیبی جلوی زانو، سلول‌های بنیادی بدن به سلول‌هایی که باعث تقویت و ترمیم رباط ACL می‌شوند تبدیل می‌شوند.

پلاکت‌ها حاوی مقداری پروتئین، سیتوکین و دیگر عوامل زیستی فعال هستند که باعث شروع و پیشرفت طبیعی روند بهبود زخم و جراحت شده و این روند را ارتقا می‌دهند. در بیمارانی با علائم سستی رباط صلیبی جلوی زانو ، درمان پرولوتراپی (تزریق متناوب دکستروز)، هم به لحاظ بالینی و هم به لحاظ آماری، منجر به بهبود سستی ACL ، کاهش درد، تورم و افزایش دامنه حرکت زانو شده است. در حال حاضر پرولوتراپی به عنوان روش درمانی غیر جراحی موثری برای درمان آسیب‌های مرتبط با ورزش محسوب می‌شود. بنابراین اگر شما نمیخواهید جراحی ACL  انجام دهید، اما می‌خواهید به ورزش خود نیز ادامه دهید، پرولوتراپی برای شما گزینه خوبی است.

5) رژیم غذایی و مکمل‌های ضد التهابی:

پیروی از یک رژیم غذایی سالم و مکمل‌ها، سوختی که بدن شما برای درمان شدن به آن نیاز دارد را فراهم می‌کند. علاوه بر این، خوراکی‌هایی که خاصیت ضد التهابی دارند، با کمک به شخص برای حفظ وزن سالم (که باعث کاهش فشار بر مفاصل می‌شود.) و کمک به بهبود از آسیب‌های پس از ورزش، خطر ابتلا به آسیب‌های احتمالی بعدی را کاهش می‌دهند. مقدار زیادی میوه‌ و سبزیجات استفاده کنید، به خصوص آن‌هایی که حاوی ویتامین C، گوگرد و آنتی اکسیدان زیادی هستند مانند سبزیجات سبز برگ، هویج، فلفل، انواع توت‌، پیاز، کلم بروکلی، سیر و کلم هستند.

با مصرف ماهی‌های ازاد ، به خصوص ماهی سالمون، به بدن خود اسیدهای چرب حاوی امگا 3 برسانید.

از پروتئین‌های با کیفیتی مانند گوشت گوسفند یا گاوی که تغذیه طبیعی داشته، مرغ بومی (غیر پرورشی)، ماهی‌هایی مانند ساردین یا ماهی خال مخالی، محصولات لبنی تخمیر شده و تخم مرغ استفاده کنید.

روغن‌های سالم را به وعده‌های غذایی خود اضافه کنید، مانند روغن نارگیل، روغن زیتون، آووکادو، آجیل و دانه‌ها.

از جوشانده آب استخوان یا از پودر‌های پروتئینی که از آب استخوان تهیه شده‌اند استفاده کنید.

به سبد غذایی خود گیاهان و ادویه‌جات حاوی آنتی اکسیدان اضافه کنید. پروتئین کلاژن یکی دیگر از گزینه‌های عالی برای حمایت از توانایی بدن برای ترمیم بافت‌های همبند است.

مصرف شکر، روغن‌های هیدروژنه ( مانند روغن سویا، روغن پنبه دانه و حتی روغن کانولا)، غلات تصفیه یا فرآوری شده ، محصولات حاوی آرد، مکمل‌های مصنوعی، گوشت‌های فرآوری شده و فست‌فود‌ها را قطع یا محدود کنید.

از مکمل‌های ضد التهابی مانند زردچوبه، برملائین، گلوکوزامین، کندرووایتین و اسیدهای چرب امگا 3 در رژیم غذایی خود استفاده نمایید.

بیشتر بخوانید: درمان اسکولیوز و فیزیوتراپی برای بهبود آن

جراحی پارگی رباط صلیبی زانو  

جراحی ACL برای اصلاح پارگی بافت آسیب دیده با جایگزین کردن آن با پیوند بافت تاندون که می‌تواند از قسمت دیگری از بدن بیمار (مانند همسترینگ یا عضله چهارسر) برداشته شود انجام می‌گیرد. تقریبا در تمامی مواردی که شخص دچار پارگی کامل رباطی صلیبی جلوی زانو شده باشد، عمل جراحی توصیه می‌شود، اما در مورد پارگی‌های جزئی ACL ، همیشه انجام جراحی ضروری نیست. انجام جراحی در مواردی که هم‌ زمان چندین صدمه برای زانو رخ داده باشد، مانند  پارگی ACL، به علاوه آسیب‌دیدگی استخوان یا غضروف زانو معمول است.

 ACL یا رباط صلیبی جلوی زانو، یکی از چهار رباط اصلی درون زانو است.

پارگی ACL زمانی اتفاق افتاده  که ACL  به طور جزئی آسیب دیده یا کاملا پاره شده باشد. درد و نشانه‌ها بسته به درجه پارگی ACL متفاوت بوده و در پارگی درجه 3 بسیار شدید است.

علائم پارگی ACL عبارتند از: درد و تورم در زانو، سفتی و صدا دادن زانو، کاهش دامنه حرکتی زانو، بی‌ثباتی و مشکل در پیاده روی و تحمل وزن بدن.

هنگامی که فردی دچار آسیب شدید رباط صلیبی جلوی زانو شده  و نتیجتا زانو بسیار ناپایدار شده باشد. معمولا توصیه می‌شود برای درمان جراحی ACL انجام شود. با این حال، جراحی همیشه برای پارگی‌های درجه 1 یا 2 و یا برای کودکان و جوانان که در آن‌ها زخم‌ها راحتتر بهبود می‌یابند ضروری نیست. به غیر از جراحی پارگی ACL، دیگر گزینه‌های درمانی برای پارگی ACL عبارتند از: استفاده از یخ و بالا بردن پا ، فیزیوتراپی، استفاده از بریس و مکمل‌های غذایی.