در بیماری اسکولیوز، ستون فقرات به یک سمت منحرف میشود. انحنای ایجاد شده، میتواند در هر قسمتی از ستون فقرات باشد، اما بیشتر در قسمتهای فوقانی و در ناحیه کمر دیده میشود.
اسکولیوز در سنین رشد و در کودکان و نوجوانان شایعتر است، اما در بزرگسالان هم دیده میشود. زنان بیشتر از مردان مبتلا به این بیماری میشوند.
گاهی اسکولیوز بسیار خفیف و قابل چشمپوشی است، اما برخی از افراد مبتلا به این عارضه ممکن است به دلیل انحنای ستون فقرات، هنگام راه رفتن به یک سمت خم شوند و یا شانه یا باسن آنها، تقارن، شکل و حالت طبیعی نداشته باشد.
در بیشتر موارد، نیاز به درمان خاصی نیست، زیرا انحنای ستون فقرات بسیار اندک است و با گذشت زمان هم پیشرفت چندانی نمیکند. با این حال، بسته به درجه انحنا و سن کودک، ممکن است پزشک استفاده از بریس و فیزیوتراپی را پیشنهاد دهد.
تعداد بسیار کمی از بیماران مبتلا به اسکولیوز ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند. عوارض احتمالی اسکولیوز شامل درد مزمن، مشکلات تنفسی و کاهش توانایی فرد در انجام فعالیتهای ورزشی است.
فیزیوتراپی میتواند به کاهش درد بیماران و افزایش دامنه حرکات ستون فقرات کمک کند. انجام تمرینات فیزیوتراپی باعث تقویت عضلات ناحیه کمر شده، و به پیشگیری از پیشرفت بیشتر انحنای ستون فقرات کمک میکند.
در این مطلب با علل و درمان اسکولیوز با فیزیوتراپی بیشتر آَشنا میشویم.
اسکولیوز چیست؟
اسکولیوز به عنوان انحنای جانبی غیر طبیعی ستون فقرات تعریف میشود. علل زیادی برای اسکولیوز وجود دارد و ممکن است هر فردی را در هر سنی تحت تاثیر قرار دهد. با این حال این بیماری در کودکان و در سنین پایینتر شایعتر است.
حدود 2 تا 3 درصد از جمعیت به درجاتی از اسکولیوز مبتلا هستند. اسکولیوز براساس شدت انحنا، علائم و علل ایجاد آن، به انواع مختلفی تقسیم میشود.
گاهی اوقات، نمیتوان هیچ علت مشخصی را برای اسکولیوز پیدا کرد. از علل شایع ابتلا به این بیماری، میتوان موارد زیر را نام برد:
- عصبی- عضلانی: دراین موارد، یک مشکل عصبی یا عضلانی، باعث افزایش انحنای جانبی ستون فقرات میشود. اسکولیوزهایی که به علت بیماریهای عصبی-عضلانی ایجاد میشوند، نسبت به سایر انواع شدیدتر هستند، و برای درمان آنها، اغلب نیاز به جراحی است.
- مادرزادی: برخی از بیماریها باعث میشوند، تا ستون فقرات نوزاد از همان ابتدای تولد دچار انحنای غیرطبیعی شود. اسکولیوزهای مادرزادی حدود یک درصد از کل اسکولیوزها را تشکیل میدهند.
- همانطور که گفتیم، گاهی پزشکان نمیتوانند دلیلی برای ابتلا به اسکولیوز پیدا کنند. به این دسته از موارد، اسکولیوز ایدیوپاتیک میگویند. حدود 80 درصد از بیماران مبتلا به اسکولیوز در این دسته قرار دارند.
در برخی از بیماران، علائم اسکولیوز از همان سنین پایین بروز پیدا میکنند. برخی از بیماران هم در بزرگسالی و سنین بالاتر به این مشکل دچار میشوند. شدت علائم اسکولیوز ممکن است خفیف یا بسیار شدید باشد.
انحنای غیرطبیعی ستون فقرات، ممکن است عملکردهای اساسی مانند: نفس کشیدن، نشستن، خم شدن و یا راه رفتن را محدود کند.
علائم شایع اسکولیوز عبارتاند از:
- درد در قسمت میانی ستون فقرات و یا در ناحیه کمر
- احساس گزگز، بیحسی و احساسات غیرطبیعی در بازوها یا پاها
- مشکل در صاف ایستادن
- تنگی نفس
- انحنای جانبی واضح ستون فقرات
- بالاتر بودن یک شانه نسبت به شانه دیگر
- دردهای عضلانی موضعی
اگر شما یا فرزندتان، هریک از این علائم را دارید، باید حتما برای ارزیابی از نظر ابتلا به اسکولیوز به پزشک مراجعه کنید.
پزشک علائم شما را به دقت بررسی کرده و میتواند علت بروز آنها را پیدا کند.
تشخیص اسکولیوز ساده است، در اکثر موارد پزشک میتواند با نگاه کردن به ستون فقرات، انحنای غیرطبیعی آن را تشخیص دهد. ممکن است پزشک در حین معاینه از شما بخواهد به جلو خم شوید. این کار باعث بهتر مشخص شدن انحنای ستون فقرات شده و به تایید تشخیص اسکولیوز کمک میکند.
رادیوگرافی میتواند موقعیت استخوانها در ستون فقرات را مشخص کند. با کمک تصاویر رادیوگرافی، میتوان میزان انحنای ستون فقرات را اندازهگیری کرد.
در برخی بیماران، ستون فقرات در قسمت کمری به یک سمت و در قسمت سینهای به سمت مقابل منحرف میشود. این حالت باعث میشود تا ستون فقرات حالتی S شکل به خود بگیرد. اگر ستون فقرات کمری و سینهای هردو به یک سمت منحرف شوند، ستون فقرات حالتی C شکل به خود میگیرد.
همانطور که گفتیم، از رادیوگرافی برای تعیین نوع و درجه انحنای ستون فقرات استفاده میشود. میزان انحراف ستون فقرات، زاویه کاب نامیده میشود. میزان زاویه کاب ممکن است از 10 درجه (خفیف) تا بیش از 60 درجه (شدید) متغیر باشد.
درمانهای زیادی برای اسکولیوز وجود دارد. در اغلب موارد، اسکولیوز خفیف تنها نیاز به پیگیری و برخی تمرینات خاص دارد. برای درمان موارد متوسط، که زاویه کاب در آنها حدود 20 درجه است، از بریس استفاده میشود. فیزیوتراپی و مراقبت های کایروپراکتیک، بخشی جداییناپذیر از درمان اسکولیوز هستند.
بسیاری از بیمارانی که به درجات خفیف تا متوسط اسکولیوز مبتلا هستند، از فیزیوتراپی سود میبرند. در موارد شدید، ممکن است برای تثبیت ستون فقرات، نیاز به جراحی وجود داشته باشد.
ارزیابی فیزیوتراپی برای درمان اسکولیوز
در اولین جلسه درمان، فیزیوتراپیست شرایط شما را به دقت بررسی میکند. شدت و محل درد، کارهایی که تا به حال برای درمان اسکولیوز انجام دادهاید و داروهایی که مصرف میکنید، مواردی هستند که فیزیوتراپیست به آنها توجه میکند.
عکسهای رادیوگرافی و مدارک پزشکی خود را حتما به همراه داشته باشید.
فیزیوتراپیست برای طرحریزی برنامه درمانی که بیشترین سازگاری را با شرایط شما داشته باشد، باید موارد زیر را ارزیابی کند:
- پوسچر و وضعیت بدن و ستون فقرات شما در هنگام ایستادن
- دامنه حرکت ستون فقرات و اندامها
- قدرت عضلانی
- بررسی وجود اختلالات تعادلی در حین راه رفتن
- عملکرد ریوی
در فیزیوتراپی برای درمان اسکولیوز، اهداف زیر دنبال میشود:
- کنترل درد
- بهبود موقعیت و تراز ستون فقرات
- بهبود قدرت عضلانی
- کمک به بهبود وضعیت تنفسی
درمانهای فیزیوتراپی برای تسکین درد اسکولیوز
فیزیوتراپی میتواند به روشهای مختلفی به تسکین درد ناشی از اسکولیوز کمک کند:
- استفاده از گرما و کمپرس آب گرم. گرما باعث میشود تا گردش خون موضعی تقویت شده و گرفتگی و اسپاسم عضلانی کاهش پیدا کند.
- استفاده از سرما و کمپرس سرد. سرما و یخ میتواند به کاهش درد و التهاب کمک کند.
- تحریک الکتریکی. الکتروتراپی با روشهایی مانند تحریک الکتریکی عصبی عضلانی از راه پوست (TENS)، ممکن است به تسکین درد ناشی از اسکولیوز کمک کند.
- اولتراسوند. استفاده از امواج فراصوت، میتواند باعث افزایش حرارت عمقی بافتها شده، و با بهبود گردش خون، به تسکین درد کمک کند.
- نواردرمانی کشی (نوار کنزیوتیپ). نوار کینزیوتیپ با ایجاد کشش ملایم در عضلاتی که دچار اسپاسم و گرفتگی هستند، به افزایش دامنه حرکت و تسکین درد کمک میکند.
- ماساژ درمانی. ماساژ میتواند به کاهش درد و اسپاسم عضلات کمک کند.
تمام این درمانها ماهیتی منفعل دارند، یعنی لازم نیست در حین انجام آنها کاری انجام دهید.
این درمانها در کنار سایر روشهای درمانی، میتوانند تاثیر زیادی در تسکین کمردرد ناشی از اسکولیوز داشته باشند.
تمرینات فیزیوتراپی برای درمان اسکولیوز
فیزیوتراپیست برای درمان اسکولیوز، تمرینات خاصی را به شما پیشنهاد خواهد کرد. این تمرینات اصلیترین بخش فیزیوتراپی اسکولیوز هستند. هدف از این تمرینات عبارت است از:
- بهبود وضعیت تنفسی
- بهبود پوسچر و وضعیت بدن
- تقویت ماهیچههای حمایت کننده از ستون فقرات
- کاهش دردهای مفصلی ناشی از ضعف عضلانی
این تمرینات لزوماً باعث کاهش و معکوس کردن انحنای ستون فقرات نمیشوند. هدف این تمرینات، مدیریت و پیشگیری از پیشرفت علائم اسکولیوز و به تاخیر انداختن یا کاهش نیاز به انجام جراحی است.
این تمرینات باید مختص شرایط شما طراحی شوند، بنابراین تنها فیزیوتراپیست میتواند بگوید که چه تمریناتی برای شما مناسب است.
بیشتر بیماران مبتلا به اسکولیوز، به یک یا دو نوبت فیزیوتراپی، به مدت 4 تا 6 هفته نیاز دارند. پس از پایان دوره درمان، باید در فواصل منظم، برای بررسی میزان پیشرفت بیماری و انجام برخی تمرینات، به فیزیوتراپیست خود مراجعه کنید.
ورزش شروت
ورزش شروت، روشی است که در فیزیوتراپی از آن برای درمان اسکولیوز استفاده میشود. در این روش، باتوجه به شرایط خاص هر بیمار، تمریناتی اختصاصی برای بیمار طراحی میشود.
این تمرینات به کاهش انحنای ستون فقرات، کاهش علائم اسکولیوز و تثیبت ستون فقرات کمک میکنند.
این رویکرد درمانی توسط کاترینا شورت و دخترش طراحی شد. کاترینا شورت خود مبتلا به اسکولیوز بود و از روشهایی مانند بریس نتیجه خوبی نگرفته بود. تمریناتی که توسط او و دخترش طراحی شدند، توانستند به درمان و بهبود وضعیت بسیاری از بیمارانی که همانند خود او مبتلا به اسکولیوز بودند، کمک کنند.
تمرینات شورت، با دیدگاهی سهبعدی نسبت به اسکولیوز و انحنای ستون مهرهها و با توجه به تغییرات ایجاد شده در وضعیت مهرهها طراحی میشوند. اگرچه تمرینات شورت در هر فردی متفاوت است، اما در تمام بیمارن، سه هدف زیر دنبال میشود:
تقارن عضلات
تغییر در انحنای ستون فقرات، باعث درگیری عضلات پشت و کمر هم میشود. در یک طرف ستون مهرهها، ممکن است عضلات بیش از حد ضعیف شده یا به اصطلاح آتروفی شوند. ممکن است عضلات سمت دیگر ستون مهره، در اثر استفاده و کار زیاد، برجسته و قوی شوند. یکی از اهدافی که در تمرینات شورت دنبال میشود، رفع این موارد، و ایجاد تقارن میان عضلات دو سمت ستون مهرهها است. این کار نه تنها به کاهش درد و علائم بیمار کمک میکند، بلکه میتواند به کاهش میزان انحنای ستون فقرات هم کمک کند.
تکنیک تنفس زاویهای-چرخشی
یکی از مهمترین جنبههایی که در اسکولیوز تحت تاثیر قرار میگیرد، وضعیت تنفسی بیمار و بروز مشکلات تنفسی مانند: تنگی نفس است.
تنفس یکی از مهمترین بخشهایی است که در تمرینات شورت به آن توجه میشود. در تمرینات شورت، از یک تکنیک تنفسی خاص به نام تکنیک تنفس زاویهای-چرخشی استفاده میشود.
مشکل اصلی در اسکولیوز، تغییر شکل و کاهش ظرفیت تنفسی ریهها، به دنبال تغییر شکل قفسه سینه است. ایده اصلی در تکنیک تنفس زاویهای-چرخشی، چرخاندن ستون فقرات همراه با نفس کشیدن، به منظور تغییرشکل قفسه سینه است.
آگاهی از پوسچر و وضعیت بدنی
یکی از مواردی که کاترین شورت در تمرینات اولیه خود توجه زیادی به آن داشت، استفاده از آینه است. استفاده از آینه به بیماران او کمک میکرد، تا بتوانند آگاهی بیشتری از وضعیت بدنی خود داشته باشند. شورت اعتقاد داشت، که آگاهی از موقعیت ستون فقرات و وضعیت بدن، اولین قدم برای اصلاح آن است.
آگاهی از وضعیت بدن به خصوص در فعالیتهای روزانه اهمیت زیادی دارد. بیماران مبتلا به اسکولیوز باید همیشه مواظب موقعیتهایی باشند، که باعث تشدید علائم و انحنای ستون فقرات میشوند.
اکثر بیماران پس از تکمیل تمرینات شورت، شاهد بهبود قابل توجهی در درجه انحنای ستون فقرات خود هستند. طول دوره درمان ممکن است متفاوت باشد، اما معمولاً بین پنج تا 20 جلسه طول میکشد.
هدف اصلی تمرینات شروت جلوگیری از پیشرفت اسکولیوز است. بسته به سن، بلوغ استخوانی و درجه انحنا، بریس نیز ممکن است به تمرینات شورت اضافه شود.
پیشرفت اسکولیوز با گذشت زمان چگونه است؟
تقریبا تمام بیماران مبتلا به اسکولیوز، باید درمانها را تا پایان عمر ادامه دهند. در مواردی که میزان انحنا کمتر از 20 درجه باشد، میتوان با کمک تمرینات ورزشی و فیزیوتراپی، تا حد زیادی بیماری را کنترل کرد. بیمارانی که مبتلا به اسکولیوز با انحنای بیشتر از 20 درجه هستند، در کنار موارد بالا، از پوشیدن بریس هم سود خواهند برد.
در اسکولیوز شدید، انحنای ستون فقرات بیشتر از 50 درجه است. بیماران مبتلا به اسکولیوز شدید، ممکن است نیاز به روشهای جراحی برای حفظ ثبات ستون فقرات داشته باشند.
سوالات متداول در مورد بیماری اسکولیوز
آیا همه بیماران مبتلا به اسکولیوز نیاز به جراحی پیدا میکنند؟
انواع شدید اسکولیوز نیاز به جراحی دارد. جراحی در این دسته از بیماران به تثبیت ستون فقرات کمک میکند. با این حال بیشتر بیماران به انواع متوسط و خفیف اسکولیوز مبتلا هستند، که با فیزیوتراپی و بریس قابل کنترل است.
آیا اسکولیوز تنها در کودکان و نوجوانان دیده میشود؟
اسکولیوز بیشتر در کودکان و نوجوانان دیده میشود. شایعترین نوع اسکولیوز، اسکولیوز ایدیوپاتیک نوجوانان است. بزرگسالان هم ممکن است در اثر برخی بیماریهای عصبی و عضلانی به اسکولیوز مبتلا شوند.
فیزیوتراپی چگونه به درمان اسکولیوز کمک میکند؟
فیزیوتراپی میتواند به کاهش درد و سایر علائم اسکولیوز کمک کرده و پیشرفت این بیماری را به تاخیر بیاندازد. فیزیوتراپی در کنار بریس، بهترین روش برای کنترل اسکولیوز خفیف و متوسط است.
آیا میتوان از ابتلا به اسکولیوز پیشگیری کرد؟
همانطور که گفتیم، در بیشتر موارد، علت ابتلا به اسکولیوز شناخته نمیشود، به همین دلیل پیشگیری از ابتلا به این بیماری ممکن نیست. بهترین کار تشخیص و درمان به موقع به منظور جلوگیری از پیشرفت بیشتر بیماری است.