تخریب یا فرسایش ناشی از افزایش سن مهرهها و دیسک گردن را آرتروز گردن گویند. همگی ما به موازات پا به سن گذاشتن تا حدی دچار فرسودگی مهره و دیسک گردن و کمر میشویم. آرتروز گردن فرسایشی معمولاً در دهه سوم زندگی بروز مییابد. در درمان دیسک گردن بدون جراحی پس از شروع درد دیسک گردن، یک دوره زمانی کوتاه یکی دو روزه از استراحت بسیار مفید است. بعد از این دوره زمانی استراحت، شروع دوباره حرکت برای جلوگیری از ضعف عضلات و سفت شدن مفاصل بسیار مهم است.
یکی از مشخصههای اصلی علائم آرتروز گردن فرسایش مهرهها، ایجاد زائدههای کوچک استخوانی (استئوفیت) در کنارههای مهرهها است. به علاوه دیسکها در گذر سالیان باریک و باریکتر میشوند. این علت آرتروز گردن فرسایش فرایندی طبیعی ناشی از افزایش سن است که میتوان آن را به ایجاد “چین و چروک” در ستون فقرات تشبیه کرد. بسیاری از اشخاص در اثر این فرایند طبیعی دچار هیچ گونه علامت خاصی نمیشوند؛ برای مثال در پرتونگاری (اشعه ایکس) گردن ویژگیهایی مانند زائده استخوانی یا تحلیل رفتن دیسک مشاهده میشود، حال آن که فرد کوچکترین علامتی از آرتروز گردن را تجربه نکرده است.
بااین حال عصبها، رباطها و عضلههای مجاور گاهی تحریک میشود یا در اثر تغییرات فرسایشی تحت فشار قرار میگیرد. بنابراین آرتروز گردن غالباً بروز مشکلی را به دنبال ندارد، اما میتواند علت گردن درد، به ویژه در سالمندان، باشد.
صدا دادن مهره های گردن نوعی صدای ترق و تروق یا شبیه کلیک کردن است که هنگام چرخاندن سر به طرفین ایجاد میشود. این صدا، شبیه به صدایی که هنگام چرخاندن انگشتها بوجود میآید. بسیاری از مردم عادت دارند پس از بیدار شدن از خواب یا پس از کار طولانی پشت میز، گردن خود را برای از بین بردن فشار عضلانی بپیچانند. اگرچه افراد پس از چرخاندن گردن و ایجاد این صدا احساس راحتی میکنند اما تکرار این کار برای سلامتی مضر است. این کار علت گردن درد و آرتروز گردن میشود. همچنین ژنتیک، مصرف دخانیات و… باعث افزایش عارضه آرتروز گردن نیز خواهد شد.
علائم آرتروز گردن چیست؟
علائم آرتروز یا اسپوندیلوز گردن عبارتند از:
1) سفتی و درد گردن
2) سردرد
3) درد شانه یا بازو
4) محدود شدن دامنه حرکات گردن، مثلاً فرد نمیتواند گردن خود را به طرفین یا کاملا به جلو خم کند.
5) احساس و شنیدن صدا در گردن هنگام حرکات مختلف
علائم آرتروز گردن با استراحت بهتر میشود و علائم بیمار در صبحها و دوباره در پایان روز شدیدتر است. اگر آرتروز یا اسپوندیلوز گردن باعث فشار بر روی نخاع شود در آنصورت تنگی کانال نخاعی نامیده میشود، تنگی کانال نخاعی که در واقع شکل پیشرفته آرتروز گردن میباشد، میتواند با فشار بر روی نخاع، شرایطی به نام میلوپاتی Myelopathy گردن ایجاد کند.
علائم آرتروز یا اسپوندیلوز گردن یا به عبارت بهتر تنگی کانال نخاعی گردن همراه با علائم نخاعی یا میلوپاتی عبارتند از:
1) سوزن سوزن شدن، بی حسی، یا ضعف در بازوها، دست ها و پاها
2) از دست رفتن هماهنگی بین عضلات بدن و به عبارت دیگر عدم تعادل و دشواری در راه رفتن
3) گرفتگی یا اسپاسمهای عضلانی
4) از دست دادن کنترل مثانه و روده : شامل عدم کنترل و بیاختیاری ادرار و مدفوع
5) درد تیر کشندهای که از گردن شروع و به داخل شانه و بازو یا آرنج و گاهی انگشتان دست تیر میکشد، که این نوع درد را درد رادیکولر مینامند.
عوامل خطر برای آرتروز گردن چیست؟
1) پیری عامل اصلی پیدایش استئوآرتریت یا آرتروز گردن (یا اسپوندیلوز گردن) است. در اکثر افراد بالای ۵۵ سال، دیسکهای بین مهرهای خاصیت اسفنجی خود را از دست میدهند و دیگر دیسک مانند یک کمک فنر عمل نمیکند و ضربهها را خنثی نمیکند. استخوانها و رباطها (لیگامانها) ضخیمتر میشوند، در فضای داخل کانال نخاعی برجسته میشوند.
2) به جز افزایش سن یکی دیگر از عواملی که ممکن است باعث تشدید یا پیدایش آرتروز یا استئوآرتریت گردن بشود، شغل بیمار است و به عبارت دیگر کارهایی که فرد در جوانی انجام میدهد و استرس هایی که به گردن خود وارد می کند، ممکن است در هنگام پیری به صورت آرتروز پیشرفته گردن بروز کند. یا کسانی که کارهایی دارند که گردن آنها مرتب در یک وضعیت باقی میماند. مانند کسانی که ساعتها در پشت مانیتور کامپیوتر کار میکنند و یا کسانی که به دلایل شغلشان مجبورند مدتها به صفحات موبایل نگاه کنند. اصولا کسانی که گردن خود را در وضعیتها و پوزیشنهای بد قرار میدهند نیز ممکن است در زمان پیری دچار آرتروز گردن شوند.
3) ورزشهای سنگین (حرکات گردن خارج از دامنه حرکت طبیعی) مثلا کسانی که در رشتههای ورزشی مانند ژیمناستیک و کشتی مشغول هستند.
4) یکی از دیگر از عوامل پیدایش آرتروز آسیبهای ناشی از تصادفها و ضربههایی است که قبلاً به گردن شخص وارد شده است.
5) یکی دیگر از علل پیدایش آرتروز گردن عدم انجام حرکات ورزشی و کم تحرکی در هنگام جوانی است.
علل بروز آرتروز گردن چیست؟
عوامل بروز آرتروز گردن شامل موارد زیر میشود:
1) سن: آرتروز گردن، با بالا رفتن سن، امری طبیعی است.
2) شغل: برخی از مشاغل شامل حرکات گردن مکرر، وضعیت بد بدن یا کار زیاد در بالای سر هستند که فشار زیادی به گردن وارد میکنند.
3) آسیب به گردن: آسیبهای گردن قبلی که احتمال ابتلا به آرتروز گردن را افزایش میدهند.
4) عوامل ژنتیکی: آرتروز گردن میتواند در یک خانواده شایع باشد. برخی از اعضای خانواده، بیشتر این تغییرات را تجربه میکنند و برخی دیگر دچار آن نمیشوند.
علل بروز آرتروز گردن در سنین بالا چیست؟
با افزایش سن، استخوانها و غضروفهای کمر و گردن به تدریج دچار فرسایش میشوند. این تغییرات میتواند شامل موارد زیر باشد:
1) برآمدگی یا فتق دیسک: افزایش سن، میتواند سطح خارجی دیسکهای ستون فقرات را تحت تأثیر قرار دهد و اغلب باعث ترک خوردگی استخوانها و بیرون زدگی (فتق) دیسک میشود. این برآمدگی گاهی اوقات میتواند به کانال نخاعی و ریشههای عصبی فشار وارد کند.
2) کم آبی دیسکها: دیسکهای کمر مانند بالشتکهایی در بین مهرههای ستون فقرات عمل میکنند. دیسکهای ستون فقرات بیشتر افراد در سن 40 سالگی، شروع به خشک شدن و جمع شدن میکنند که باعث تماس بیشتر استخوانها در بین مهرهها و در نتیجه فرسایش آنها میشود.
3) خار استخوان (زائدههای استخوانی): تحلیل رفتن دیسک اغلب باعث تولید استخوان اضافی برای تقویت ستون فقرات میشود. این زائدههای استخوانی گاهی اوقات موجب گرفتگی کانال نخاعی و ریشههای عصبی میشوند.
4) سفتی رباطها: رباطها، بافتهای همبند محکمی هستند که استخوانها را به هم وصل میکنند. رباطهای ستون فقرات میتوانند با بالا رفتن سن سفتتر شوند و باعث کاهش انعطاف پذیری گردن شوند.
تفاوت بین دیسک گردن و آرتروز گردن در چیست؟
ستون فقرات از استخوانهایی به نام مهره ساخته شده است و به مواد ژلهای بین هر دو مهره، دیسک گفته میشود. به مرور زمان، مفاصل و دیسکها بر اثر استفاده زیاد فرسوده یا ملتهب میشوند. دیسک گردن بر اثر التهاب مفاصل به وجود میآید و موجب آرتروز گردن میشود. آرتروز، ساییدگی و فرسودگی کلی مفاصل میباشد که منجر به تحلیل رفتن دیسکها و مفاصل میشود. این دو شرایط ممکن است شبیه به هم به نظر برسند، اما ناشی از عوامل مختلفی هستند و آرتروز گردن با دیسک گردن پیامدهای متفاوتی دارند.
تشخیص آرتروز گردن
پزشک در ابتدا بیمار را کاملاً معاینه میکند و موارد زیر را بررسی و ارزیابی میکند تا علت آرتروز گردن را دریابد:
1) دامنه حرکتی گردن
واکنشها و قدرت عضلات به منظور اطلاع از تحت فشار بودن عصبهای نخاعی یا نخاع
راه رفتن بیمار جهت بررسی وجود فشردگی نخاع تأثیرگذار بر شیوه گام برداشتن
2) آزمایشهای تصویربرداری
آزمایشهای تصویربرداری اطلاعات کامل و جامعی از آرتروز گردن را جهت کمک به تشخیص و درمان در اختیار پزشک میگذارد. پزشک معمولاً از روشهای زیر بهره میگیرد:
پرتونگاری (اشعه ایکس) گردن: در این تصویر ناهنجاریهایی مانند زائدههای استخوانی نشان دهنده ابتلا به اسپوندیلوز گردن مشخص میشود و از این روش تصویربرداری جهت تشخیص افتراقی و حذف احتمال ابتلا به عارضههای جدیتری مانند تومور، عفونت یا شکستگی استفاده میشود که آنها نیز درد و گرفتگی گردن را به دنبال دارند.
سی تی اسکن: در سی تی اسکن جزییات بیشتری، به ویژه از قسمتهای استخوانی، دیده میشود.
ام آر آی: در این تصاویر ناحیههای تحت فشار قرار گرفتن عصبها مشخص میشود.
میلوگرافی: ماده حاجب درون مجرای نخاع تزریق میشود تا سی. تی یا اشعه ایکس با جزییات بیشتر به دست آید.
3) آزمایشهای عملکرد عصب
پزشک گاهی به منظور تعیین شیوه انتقال صحیح پیامها توسط عصبها دستور انجام آزمایشهایی را میدهد که به آزمایشهای عملکرد عصب موسوماند و عبارتاند از:
الکترومیوگرافی یا عضله نگاری برقی :(EMG) در این آزمایش فعالیت الکتریکی عصبها در زمان انتقال پیام به عضلهها هنگام منقبض و شل بودن عضلهها اندازهگیری میشود.
بررسی هدایت عصبی: الکترودها به پوست روی عصبهای مورد نظر متصل میشوند. شوک کوچکی از عصب عبور داده میشود تا قدرت و سرعت سیگنالهای عصبی اندازهگیری شود.
راهها و روشهای درمان آرتروز گردن
درمانهای آرتروز گردن بر تسکین یا درمان درد گردن، کاهش احتمال آسیب دیدگی دائمی و هر چه طبیعیتر و پویاتر کردن سبک زندگی متمرکز میشود. روشهای غیرجراحی معمولاً بسیار کارآمد هستند.
استراحت
موارد شدید آرتروز به استراحتی یک تا سه روزه، و نه بیشتر، برای درمان درد گردن نیاز دارد. استراحت طولانی مدت نه تنها مفید نیست، بلکه بیمار را در معرض خطر ترومبوز عمیق وریدی نیز قرار میدهد.
بریس یا گردنبند طبی
بستن موقت بریس یا گردنبند طبی (به مدت یک هفته) برای بیمار مبتلا شده به آرتروز گردن علائم را تسکین میدهد، اما استفاده طولانی مدت از آن به ضعیف شدن عضلههای ستون مهرهها میانجامد. به علاوه عدم استفاده مستمر در طول دوره تعیین شده نیز درد را تشدید میکند. فیزیوتراپی روش مفیدتری است، چرا که عضلهها را تقویت میکند.
دارو برای آرتروز گردن
1) شل کنندههای عضلانی: داروهای شل کننده عضلات درد و گرفتگی عضلانی را کاهش میدهد.
2) مخدرها یا مسکنها: مخدرها گاهی برای یک دوره درمانی کوتاه جهت کاهش درد حاد آرتروز گردن تجویز میشوند.
3) داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی: این داروها (NSAIDs) التهاب دامن زننده به درد را تسکین میدهند. بسیاری از این داروها را میتوان بدون نسخه از داروخانه تهیه کرد و مصرف شماری از آنها تنها با نسخه پزشک برای آرتروز گردن مجاز است. داروهای تجویزی و غیرتجویزی را هیچ گاه بدون اجازه پزشک با یکدیگر مصرف نکنید، چون ممکن است عوارض جدی و خطرناکی را به دنبال داشته باشد.
فیزیوتراپی
در فیزیوتراپی ترکیبی از روشهای غیرفعال و تمرینها و حرکتهای اصلاحی به کار گرفته میشود. مدالیتههای درمانی غیرفعال مانند یخ/ گرما، اولتراسوند و تحریک الکتریکی درد و گرفتگی عضلانی را در بیمار مبتلا به آرتروز گردن کاهش میدهد. بیمار مبتلا به آرتروز گردن به کمک انجام تمرینهای مخصوص روش افزایش انعطافپذیری و دامنه حرکتی را فرامیگیرد و بر قدرت عضلات خود میافزاید. بیماران نباید از روی آوردن به این درمان نگران باشند، حتی بیماران دچار درد و مشکلات حرکتی نیز از انجام تمرینهای ایزومتریک سود میبرند.
بیشتر بخوانید: فیزیوتراپی کف لگن و مواردی مهمی که حتما باید بدانید
درمان دستی و جا اندازی مهرهها
مهرهها در صورت جابهجا شدن به عصبهای نخاعی فشار میآورند و درد بروز مییابد و در اصطلاح نیمه دررفتگی رخ میدهد. متخصص کایروپراکتیک با بهرهگیری از روش خاصی به نام درمان دستی و جااندازی مهرهها نیمه دررفتگی را در آرتروز گردن درمان میکند و مهرهها را به جای اصلیشان در ستون فقرات بازمیگرداند. هنگام جااندازی مهرهها، کیسههای هوای کوچکی از مفصلها خارج میشود که گاهی اوقات صدایی شبیه صدای ترکیدن را در بیمار مبتلا به آرتروز گردن ایجاد میکند که شبیه صدا دادن زانو است.
طب سوزنی و آرتروز گردن
طب سوزنی درمانی متداول برای تسکین و درمان درد مهره های گردن برای آرتروز گردن محسوب میشود. متخصص سوزنهای بسیار ظریفی، به باریکی موی سر، را در نقطههای خاصی از بدن جهت درمان ارتروز گردن با طب سوزنی فرو میکند. هر سوزن را میتوان برای بهجا گذاشتن اثری مناسب چرخاند، به صورت الکتریکی برانگیخت یا گرم کرد. بسیاری بر این باوراند که روش تأثیرگذاری طب سوزنی به این شکل است که بدن بیمار مبتلا شده به آرتروز گردن را به تولید مواد شیمیایی کاهش دهنده درد تحریک میکند.
ماساژ
ماساژ یکی از روشهای شل کردن عضلات و به دست آوردن آرامش ذهن در بیمار مبتلا به آرتروز گردن و برای تسکین و درمان گردن درد مؤثر است. ماساژور ماهر گرفتگی عضلهها را برطرف میکند. عضلههای اطراف ستون فقرات در اثر آرتروز غالباً بسیار حساس، منقبض و دردناک میشوند. ماساژ درد و التهاب عضلانی را فرو مینشاند. درمان آرتروز گردن با ورزش نیز با تقویت عضلات گردن به کاهش علایم کمک میکند.
لیزر درمانی
از آن رو که درمان با لیزر با قدرت بالا تمام گونههای سلولی، از جمله عضله، لیگامان، غضروف، عصب و…، را تحریک میکند، بنابراین آرتروز گردنی یکی از عارضههایی است که درمان آرتروز گردن با لیزر سرد میتواند برای آن مفید باشد.
تزریق در ستون فقرات: تزریق در ستون فقرات به روشهای گوناگونی چون تزریق استروئید در فضای اپیدورال و تزریق در مفصل فاست در بیمار مبتلا به آرتروز گردن انجام میشود. در این عملها ترکیبی از داروی بیحسی و ضداستروئید جهت تسکین بافتهای عصبی ملتهب تزریق میشود و در نتیجه درد در اکثر موارد آرام میشود.
بیشتر بخوانید: همه چیز درباره درمان درد شرق تهران
تزریق در فضای اپیدورال
تزریق استروئید در فضای اپیدورال درمانی ایمن، ساده، غیرجراحی و کارآمد است که طی آن دارویی استروئیدی مشابه کورتیزون داخل فضای اپیدورال ستون فقرات بیمار مبتلا به آرتروز گردن تزریق میشود. فضای اپیدورال بخشی از ستون فقرات و محل قرارگیری عصبهای ملتهب است. کاهش التهاب و در نتیجه تخفیف درد در آرتروز گردن، هدف این عمل به شمار میآید.
اگرچه این نوع تزریق به روشهای گوناگون انجام میشود، امروزه رایجترین روش توسط متخصصین مدیریت مداخلهای درد تحت راهنمایی اشعه ایکس (فلوئوروسکوپی) به این صورت انجام میشود که بیمار مبتلا به آرتروز گردن روی شکم میخوابد و پزشک عمل را با توجه به تصاویر فلوئوروسکوپ پیش میبرد. این تزریق تحت بیحسی موضعی، و گاهی با تزریق آرام بخش درون وریدی، انجام میشود. بیهوش کردن کامل بیماران نه ضروری است و نه صد در صد ایمن. این عمل معمولاً بیش از 50 دقیقه زمان نمیبرد، و بیمار پس از 15 تا 20 دقیقه تحت نظارت بودن و برطرف شدن نسبی اثر داروی بیحسی مرخص میشود.
تزریق در مفصل فاست
ترکیبی از داروی استروئیدی و بیحسی درون کپسول مفصل فاست بیمار مبتلا به آرتروز گردن تزریق میشود. مفصلهای فاست در پشت گردن قرار دارند و نقش مهمی را در پایداری و حرکت گردن ایفاء میکنند. این عمل مشابه تزریق در فضای اپیدورال است.
پی آر پی
در روش درمان با پلاسمای غنی از پلاکت که اغلب به عنوان درمان PRP یا درمان پلاسمائی اتولوگ (ACP) (از بدن خود فرد) نامیده میشود، سعی میشود تا از خواص درمانی طبیعی خون برای ترمیم غضروف، تاندونها، رباطها، ماهیچهها و حتی استخوانهای آسیبدیده استفاده شود.
اگرچه یک روش استاندارد محسوب نمیشود، اما تعداد رو به افزایشی از مردم برای معالجه لیست گستردهای از مشکلات و بیماریهای ارتوپدی، ازجمله آرتروز، به تزریق PRPروی میآورند. این بیماری بیشتر برای درمان مشکل آرتروز زانو استفاده میشود، اما میتوان آن را در سایر مفاصل نیز استفاده کرد.
هنگام درمان استئوآرتریت با پلاسمای غنی از پلاکت، پزشک PRP را مستقیماً در مفصل آسیب دیده تزریق میکند. هدف از درمان عبارت است از:
1) کاهش درد
2) بهبود عملکرد مفصل
3) آهسته کردن، متوقف شدن و یا حتی ترمیم آسیبدیدگی غضروف ممکن است صورت بگیرد.
ورزش برای آرتروز گردن
اگرچه انعطافپذیری و تمرینات دامنه حرکتی برای مدیریت علائم آرتروز گردن بسیار مهم است ، اما تقویت گردن نیز نقش مهمی دارد.
آب درمانی یا ورزش در آب
تمرین در آب یکی دیگر از فعالیتهای توصیه شدهی معمول برای افراد مبتلابه آرتروز ستون فقرات است. در حقیقت، برای برخی، این نوع تمرین بهترین انتخاب است.
آب دارای خاصیت شناوری است که اثرات جاذبه را از بین میبرد و فشار روی ستون فقرات را کاهش میدهد و به شما این امکان را میدهد تا حرکت کاملتری داشته باشید.
بیشتر بخوانید: بهترین مرکز اوزون درمانی شرق تهران
افزایش دامنهی حرکتی
فزایش دامنه حرکت گردن مهمترین راهکار برای کاهش درد، خشکی و ناتوانی ناشی از مشکل آرتروز شماست. خبر خوب این است که نیازی نیست شما ورزش شدید و سنگینی انجام دهید، اغلب حرکات بسیار ساده، نتایج خوبی را به همراه خواهد داشت.
البته طبق گفتهی برخی کارشناسان، باید از پزشک یا متخصص فیزیوتراپی خود درخواست برنامه ورزشی کنید، زیرا مشکل آرتروز برای هر فرد وضعیتی منحصربهفرد دارد.
تعیین اینکه دقیقاً چه تمریناتی باید انجام دهید، چند بار آنها را انجام دهید و میزان شدتی که باید این تمرینها را انجام داد، همگی با همکاری یک متخصص و پزشکی که شما را ارزیابی و معاینه کرده است، به بهترین وجه انجام میشود.
و از آنجا که چنین متخصصانی روند بیماری آرتروز را نیز درک میکنند، میتوانند پیشرفت شما را به طور مؤثر تحت نظر داشته باشند و به هر سؤالی که دارید به دقت پاسخ دهند.
بالا بردن قدرت و استقامت
مطمئناً سالم و قوی کردن عضلات گردنتان (با ورزش)، یکی دیگر از راهکارهای مهم برای کنترل علائم شایعی مانند درد و خشکی است. عضلات قوی گردن شما را به سمت بالا نگه داشته و آن را در تراز مناسبی قرار میدهند. اگر عضلات گردنتان قوی نباشند، ممکن است گردن خود را تحت فشار زیادی قرار دهید که به طور کلی علائم را بدتر میکند.
تمرینات تقویت گردن همچنین ممکن است به شما در مدیریت بهتر روند بیماری کمک کند.
پزشکان توصیه میکنند که هنگام تقویت این عضلات، عضلات در پشت جمجمهتان هدف قرار دهید. به خصوصاً حرکت انقباض و جمع کردن گردن (معمولاً با جمع کردن چانه به عقب انجام میشود)، یک حرکت بسیار مفید است. آنها همچنین ورزش ایزومتریک را توصیه میکنند.
آرتروز گردن و جراحی
تعداد انگشت شماری از بیماران مبتلا به آرتروز گردن مجبور به انجام عمل جراحی میشوند، و در صورت ضروری بودن جراحی، موارد نادری فوریت دارد یا اورژانسی است. در ابتدا درمانهای غیرجراحی امتحان میشود و پزشک گاهی از تلفیق دو روش درمانی بهره میگیرد یا تعداد جلسههای فیزیوتراپی بیشتری را جهت فروکش کردن سریعتر علائم تجویز میکند. خوشبختانه در اکثر موارد درمانهای غیرجراحی نتیجهبخش و موفقیتآمیز هستند.
برای درمان آرتروز گردن روش های دیگری همچون اوزون و … نیز وجود دارد.