درمان فلج بلز؛ مروری بر علائم این بیماری و راه‌های درمان آن

فلج بلز (Bell’s palsy) چیست؟ فلج بلز یا فلج صورت بیماری است که باعث فلج شدن نصف یا تمام صورت می‌شود. این مشکل علائم ویژه‌ای دارد. فلج بل در ظاهر بیمار بسیار اثر گذار است، به حدی که فرد به جهت افتادگی لب و دهان اعتماد بنفس خود را از دست می‌دهد! بیمار فلج بل ممکن است قدرت کنترل دهان خود حین غذا خورد را هم از دست بدهد.

فلج صورت را نباید دست کم گرفت زیرا امکان این وجود دارد که علامت سکته باشد! پس بلافاصله پس از مشاهده هرگونه فلج شدن در صورت با اوژانس (۱۱۵) تماس بگیرید.

این بیماری زمانی رخ می‌دهد که عصبی که وظیفه کنترل عضلات صورت را دارد دچار فشردگی، التهاب یا تورم شود. بیماری فلج بلز در سنین ۱۶ تا ۶۰ سال رواج دارد هرچند امکان درگیری با فلج شدن صورت در هر سنی وجود دارد.

علائم فلج بلز

علائم فلج بلز به طور ناگهانی شروع شده و شامل موارد زیر است:

1) شروع ناگهانی ضعف ملایم تا حد فلج کامل در یک سمت صورت که ظرف مدت چند ساعت تا چند روز روی میدهد و درسمت گرفتار صورت، لبخند زدن و بستن چشم را دچار مشکل میکند.

2) افتادگی صورت یا مشکل شدن تغییر حالات چهره  

3) درد در ارواره در داخل یا اطراف گوش در طرف گرفتار فلج بلز

4) افزایش حساسیت به صدا در سمت مبتلا به فلج بلز

5) سردرد

6) کاهش حس چشایی

7) تغییر در مقدار تولید اشک و بزاق

در موارد نادر فلج بلز میتواند به صورت دو طرفه باشد وهر دو سمت صورت را درگیر کند.

علل ایجاد فلج بلز 

فلج بلز زمانی پدید می‌آید که هفتمین عصب جمجمه‌ای دچار تورم یا فشردگی شود. علت دقیق این آسیب شناخته نشده است اما گروه عمده‌ای از محققان پزشکی عفونت ویروسی را دلیل فلج صورت (فلچ بلز) می‌دانند.

این ویروس یا باکتریها با بیماری فلج بلز مرتبط دانسته شده اند:

1) اوریون

2) آنفولانزا نوع بی

3) بیماری سارکوئیدوز

4) بیماری لایم (عفونت باکریایی)

5) سرخجه (روبلا یا سرخک آلمانی)

6) ویروس اچ آی وی HIV عامل ایدز

7) بیماریهای تنفسی مثل آدنو ویروس

8) ویروس هرپس سیمپلکس (عامل تبخال تناسلی)

9) ویروس هرپس زوستر (عامل ایجاد آبله مرغان و زونا)

آیا رابطهای بین استرس و فلج بلز وجود دارد؟

بعضی محققین بر این باورند که استرس میتواند سیستم ایمنی را کاهش داده و فرد را مستعد فلج صورت نماید ولی به عنوان عامل اصلی فلج بلز نمی باشد.

افراد در معرض ابتلا به فلج بلز

فلج بل هر ساله چهل هزار آمریکایی را مبتلا میکند. این بیماری مردان و زنان را به یک میزان تحت تاثیر قرار می دهد و میتواند در هر سنی اتفاق بیفتد، اما در افراد با سنین زیر 15 سال و بالای 60 سال کمتر رایج است. فلج بلز به طور نامتناسبی، افرادی را مورد هدف قرار میدهد که به دیابت یا بیماریهای تنفسی فوقانی مثل آنفولانزا یا سرماخوردگی مبتلا هستند. افرادی که دارای استرس هستند هم بیشتر مستعد فلج صورت میباشند.

تشخیص فلج بلز

تشخیص فلج بلز بر اساس تظاهرات بالینی انجام میشود که شامل کج شدن صورت، عدم توانایی در حرکت دادن عضلات سمت آسیب دیدهی صورت و رد کردن سایر بیماریهای ایجاد کنندهی فلج صورت میباشد. هیچ آزمایش بالینی مخصوصی برای تشخیص این بیماری وجود ندارد.

به طور معمول، پزشک ضعف فوقانی و پایینی صورت فرد را معاینه میکند. در اغلب موارد، این ضعف به یک سمت صورت محدود میشود و یا گاهی اوقات به پیشانی، پلک و دهان میرسد. آزمایشی با عنوان الکترومیوگرافی (EMG) یا نوار عصب وعضله میتواند آسیب به عصب را تشخیص دهد و شدت و وسعت درگیری اعصاب را تعیین کند. آزمایشات خونی میتواند گاهی اوقات به تشخیص سایر مشکلات همزمان از جمله دیابت و عفونتهای خاص کمک کند. با استفاده از عکسبرداریهای MRI و سی تی اسکن میتوانیم ساختارهایی که بر روی عصب صورت فشار وارد میکنند را تشخیص داده و از بین ببریم.

عوارض فلج بلز خفیف و شدید

عوارض بیماری فلج بلز شامل موارد زیر است:

1) زخم قرنیه و التهاب قسمت درونی پلک چشم

2) در اثر ترمیم نا‌ به‌ جا در دوره نقاهت موجب می‌گردد که هنگام غذا خوردن یا استفاده بیشتر از عضلات صورت موجب ریزش اشک می‌گردد.

3) زمانی که بیمار می‌خواهد چشم‌هایش را ببندد، به جای پایین آمدن پلک، کره چشم حرکت می‌کند و به پایین می‌چرخد.

4) نامتقارن شدن چهره

بیشتر بخوانید: بهترین مرکز اوزون درمانی شرق تهران

راهها و روشهای درمان فلج بلز

تقریبا 75% از بیماران مبتلا به فلج بلز یا عصب صورت در مدت زمان کمی بین دو هفته تا شش ماه به بهبودی کامل دست مییابند. 20% بقیه در عرض کمتر از یک سال بهبود مییابند. تعداد کمی از بیماران ممکن است است بعد از یک سال به بهبودی کامل نرسند. یک روش درمانی مخصوص برای تمام انواع این بیماری وجود ندارد، با این حال پزشک ممکن است برای تسریع بهبودی شما فیزیوتراپی و مصرف داروهای خاص را توصیه کند. عمل جراحی به ندرت در مورد بیماری فلج بلز یا عصب صورت انجام میشود.

موارد زیر باعث تسریع بهبودی خواهد شد:

1) کاهش استرس و نگرانی

2) خواب و استراحت کافی

3) مصرف داروی مناسب و تزریق  B12

4) چشمان خود را با قطره مصنوعی از صدمه محفاظت کنید.

5) مایعات کافی مصرف کنید.

داروها

داروهای رایج برای درمان فلج صورت یا عصب صورت شامل موارد زیر است:

1) کورتیکواستروئیدها: مثل Prednisone عوامل ضد التهاب قدرتمندی هستند. اگر این داروها بتوانند ورم عصب صورت را کاهش دهند، در نتیجه عصب قادر خواهد بود به راحتی درون کانال استخوانی که آن را احاطه کرده است، جای گیرد. کورتیکواستروئیدها در صورتی که طی چند روز اول پس شروع علایم مصرف شوند، کارآیی بهتری خواهند داشت.

2) داروهای ضد ویروس: نقش داروهای ضد ویروس مشخص نیست. داروهای ضد ویروس به تنهایی فایده ای ندارند. اثربخش بودن آنتی ویروس هایی که به استروئیدها اضافه شده باشند نیز بعید به نظر می رسد. با این وجود، داروی آنتی ویروس والاسیکلوویر (Valtrex)  و Acyclovir  گاهی اوقات به همراه Prednisone برای بیمارانی که به فلج حاد صورت مبتلا هستند، تجویز میشود.

3) استفاده ازقطره اشک مصنوعی

فیزیوتراپی

عضلات فلج شده، کوچکتر و منقبض میشوند که موجب انقباض دائمی آنها میشود. متخصص فیزیوتراپی به شما آموزش میدهد که چگونه عضلات صورت خود را ماساژ دهید و چه تمرینات ورزشی انجام دهید تا از این اتفاق جلوگیری کنید.

فیزیوتراپ شما در ابتدا حرکات عضلات صورت شما را بررسی میکند تا بتواند برنامهی درمانی مخصوص شما را طراحی کند. این برنامه ی درمانی می تواند شامل موارد زیر باشد:

1) ورزشهای کششی به منظور بازیابی توانایی بالا بردن ابرو و حرکت گوشهی دهان.

2) برنامهی ورزشی برای انجام حرکات فعال و غیر فعال به منظور افزایش عملکرد عضلات.

3) تحریک الکتریکی برای حفظ بخش عمدهای از ماهیچههای صورت و جلوگیری از آتروفی (در دو هفته اول بعد از فلج صورت نباید به کار برود.).

4) با اعمال ماساژ بر روی عضلات فلج شده، میتوان انعطاف پذیری و کشسانی عضله را حفظ کرد. ماساژ همچنین باعث حفظ جریان خون به ناحیهی آسیب دیده میشود و از انقباض آن جلوگیری میکند.

5) انجام حرکاتی در طول عضلات که موجب بهبود در بازگشت حسهایی مثل لمس، ضربه زدن و نوازش کردن میشود.

بیشتر بخوانید: توانبخشی ضربه مغزی به کمک تیم حرفه ای پزشکی

عمل جراحی

در گذشته  برای درمان فلج بلز یا عصب صورت عمل جراحی به منظور کاهش فشار وارد بر روی عصب عضلهی صورت، توسط باز کردن مسیرهای استخوانی که عصب از درون آن رد میشد، صورت میگرفت. امروزه این نوع عمل جراحی توصیه نمیشود. آسیب عصب صورت و از دست دادن موقت حس شنوایی از خطرات احتمالی این روش هستند.

مراقبت در منزل

1) مراقبت چشم: چنانچه نمیتوانید به طور کامل چشمهایتان را ببندید، ممکن است چشمتان دچار خشکی شود. خشکی چشم میتواند موجب زخم شدن آن و ایجاد بسیاری مشکلات بینایی شود. 

برای حفاظت از چشم و مرطوب نگه داشتن آن:

در طول روز دائما با انگشت خود پلکتان را باز و بسته کنید. از قطرههای چشمی (اشک مصنوعی) یا پماد چشمی استفاده کنید. قطرههای چشمی حاوی متیل سلولز گزینهی مناسبی هستند و نیازی به تجویز توسط پزشک ندارند.

میتوانید از قطرههای چشمی در طول روز و از پماد چشمی شب هنگام موقع خواب استفاده کنید. حتما از پزشکتان بپرسید که چند وقت یک بار باید از این قطرهها استفاده کنید. در هنگام شب از چشم بند استفاده کنید و در سایر ساعات شبانه روز از عینک معمولی یا عینک ایمنی استفاده کنید.

2) مراقبت از دهان: اگر در یک ناحیه از زبانتان حسی ندارید و یا در این ناحیه بزاق کمی وجود ندارد، ممکن است در این قسمت غذا گیر کند و در نتیجه موجب پوسیدگی دندان و بیماری لثه شود. برای جلوگیری از این مشکلات به دفعات زیاد در روز مسواک بزنید و از نخ دندان استفاده کنید. برای جلوگیری از مشکلات بلع، به آرامی غذا بخورید و غذایتان را به خوبی بجوید. خوردن غذاهای نرم مثل ماست نیز میتواند کمک کننده باشد.

3) استفاده از حرارت مرطوب: یک لیف یا پارچه را در آب گرم خیس کنید و چندین بار در روز آن را بر روی صورتتان قرار دهید تا درد را کاهش دهید.

4) انجام حرکات ورزشی و ماساژ: ماساژ دادن و انجام حرکات ورزشی بر روی عضلات صورت با توجه به توصیههای پزشک، میتواند باعث شل شدن و جلوگیری از انقباض و گرفتگی عضلات صورت و درمان فلج بلز یا عصب صورت شود.