درمان فلج مغزی در هر بیماری متفاوت است و به نوع و شدت علائم بستگی دارد. فلج مغزی عموما یک بیماری پیشرونده نیست، یعنی با گذشت زمان علائم بیمار بدتر نمی‌شود، ولی نیاز به درمان دارد تا بیمار بتواند بهتر با مشکلات و عوارضی که با آن‌ها روبه‌رو است، کنار بیاید. در حال حاضر درمان‌های متنوعی برای افراد مبتلا به فلج مغزی در دسترس است، که به این بیماران کمک می‌کند تا شرایط بهتر و زندگی راحت‌تری داشته باشند.
در این مقاله از وبسایت دینا کلینیک، شما را با درمان این عارضه بیشتر آشنا می‌کنیم.
درمان فلج مغزی چیست؟
درمان این عارضه در مراحل اولیه، شامل استفاده از داروها و روش‌های جراحی است که به کاهش علائم و عوارض بیماری کمک می‌کنند. اهدافی که در درمان فلج مغزی در تمام مراحل دنبال می‌شود، عبارت است از: مدیریت علائم، تسکین درد و به حداکثر رساندن استقلال بیمار، برای دستیابی به یک زندگی طولانی و سالم.
نوع درمان باید به شکل اختصاصی برای هر بیمار طراحی شود، تا با علائم، شرایط و ویژگی‌های خاص هر بیمار تطابق داشته باشد.
موارد زیر در انتخاب روش درمان فلج مغزی اهمیت دارند:
- سایر بیماری‌ها و مشکلاتی که بیمار به آن‌ها مبتلا است.
- میزان آسیب و عوارض ناشی از فلج مغزی
- نوع، محل و شدت مشکلات حرکتی
- نوع فلج مغزی (اسپاستیک، آتتوئید، آتاکسیک، هیپوتونیک یا مختلط)
ملاحظات قبل از شروع درمان فلج مغزی
در درمان کودکان مبتلا به فلج مغزی، هدف از درمان صرفا اصلاح ناتوانی‌های جسمی نیست، بلکه جنبه‌های اجتماعی و عاطفی هم مورد توجه قرار می‌گیرند. این نوع نگاه، به بهبود وضعیت زندگی کودکان مبتلا به فلج مغزی کمک زیادی می‌کند.
مسئله مهمی که باید در برنامه ریزی و در طول درمان مورد توجه قرار گیرد، احساسات خود کودک نسبت به درمان و شرایط خود است.
بعضی از روش‌های درمانی، ممکن است استرس‌زا یا ناراحت کننده باشند و ممکن است حتی باعث بهبود وضعیت کودک هم نشوند. به عنوان پدر و مادر، بسیار مهم است که در مورد تأثیرات فیزیکی و عاطفی روش‌های مختلف درمانی با متخصصین و مهم‌تر از همه با خود کودک صحبت کنید.
در نظر گرفتن هزینه درمان نیز مهم است. ممکن است هزینه یک نوع درمان خاص از توانایی مالی خانواده خارج باشد. طبق تخمین‌های مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها (CDC)، هزینه درمان و نگهداری مادام‌العمر از یک فرد مبتلا به فلج مغزی در آمریکا، بیشتر از یک میلیون دلار است. با این همه، خوشبختانه بسیاری از خدمات درمانی که به افراد مبتلا به فلج مغزی ارائه می‌شود، تحت پوشش بیمه قرار دارند.
درمان فلج مغزی توسط چه متخصصانی انجام می‌شود؟
درمان فلج مغزی نیازمند همکاری و کار تیمی و بین رشته‌ای بین تخصص‌های مختلف پزشکی است. تیم درمان باید با هم در تماس و ارتباط باشند تا درمان به بهترین شکل ممکن به پیش برود.
نظارت کلی بر روند درمان باید توسط متخصص اعصاب و روان و یا متخصص اطفال انجام شود. پزشک می‌تواند مشکلات احتمالی را در طول درمان شناسایی کرده و راهکارهایی را برای رفع آن‌ها پیشنهاد دهد.
همانطور که گفتیم، درمان این عارضه نیاز به همکاری میان متخصصین رشته‌های مختلف دارد، از متخصصینی که در زمینه درمان فلج مغزی نقش دارند، می‌توان موارد زیر را نام برد:
- متخصصین فیزیوتراپی
- متخصصین طب فیزیکی
- متخصصین اطفال
- متخصصین مغز و اعصاب
- کاردرمانگران
- متخصصین چشم
- متخصصین گوش و حلق و بینی
- گفتاردرمانگران
- و در صورت نیاز، جراحان رشته‌های مختلف
در طور روند درمان، بیمار باید به طور مرتب با پزشکان خود در تماس باشد، تا روند درمان در مسیر درست و موفقیت آمیز خود پیش برود.
فیزیوتراپی برای درمان فلج مغزی
فیزیوتراپی باید از سن پایین شروع شود تا بهترین نتیجه را داشته باشد. هدف از درمان‌هایی که در فیزیوتراپی ارائه می‌شوند، کمک به بهبود عملکرد حرکتی و استقلال بیشتر بیمار در فعالیت‌های مختلف است. نوع تمرینات و درمان‌هایی که برای بیمار انجام می‌شود، بستگی به علائم و مشکلات حرکتی خاص هر بیمار دارد.
فیزیوتراپی می‌تواند در موارد زیر به بیماران مبتلا به فلج مغزی کمک کند:
- کمک به حفظ بهتر تعادل در حین راه رفتن
- انعطاف پذیری بهتر
- استقلال بیشتر در انجام کارها و فعالیت‌های مختلف
- بهبود پوسچر و وضعیت بدن
- بهبود استحکام و قدرت عضلانی
در اولین جلسه، فیزیوتراپیست وضعیت حرکتی و مهارت‌های کودک را ارزیابی کرده و بهترین برنامه درمانی را براساس مشکلاتی که بیمار با آن‌ها روبه‌رو است، طرح ریزی می‌کند. برنامه فیزیوتراپی شامل انواع تمرینات قدرتی، کششی، تمرینات هوازی و تکنیک‌های آرام سازی عضلانی است.
در طول درمان، از تجهیزات ورزشی مختلف، وزنه‌ها، نوارهای مقاومتی، توپ‌های تعادلی و ابزارهایی برای بهبود تون عضلانی، استفاده می‌شود. از انواع کمپرس‌های سرد و گرم هم برای کمک به آرام سازی و رفع تنش‌های عضلانی استفاده می‌شود.
یکی دیگر از اهدافی که در فیزیوتراپی برای درمان فلج مغزی دنبال می‌شود، پیشگیری و به تاخیر انداختن عوارضی است که ممکن است در آینده بیمار را درگیر خود کنند. برای مثال بسیاری از کودکان مبتلا به فلج مغزی، در معرض ابتلا به اسکولیوز هستند. درفلج مغزی اسپاستیک، ممکن است تاندون‌ها و عضلات به تدریج کوتاه شوند و همچنین کودکان مبتلا به فلج مغزی دیسکینتیک، به علت شلی عضلانی، در معرض ابتلا به هیپوتونی در آینده قرار دارند. در فیزیوتراپی به این عوارض توجه شده و راهکارهای موثری برای پیشگیری و درمان زودهنگام آن‌ها به کار گرفته می‌شود. برای مثال تمرکز درمان در کودکان مبتلا به فلج مغزی دیسکینتیک، بر انجام تمرینات قدرتی است تا کمی از شلی عضلانی بیمار کاسته شود.
از آتل، بریس، گچ و انواع ارتزها هم برای اصلاح وضعیت و پوسچر بدن و رفع و پیشگیری از مشکلات حرکتی بیماران کمک گرفته می‌شود. برای مثال، برای پیشگیری و درمان اسکولیوز، از بریس‌های خاصی استفاده می‌شود، که ستون فقرات را در طول رشد در محل صحیح خود نگه می‌دارند.
کاردرمانی برای درمان فلج مغزی
کاردرمانی به کودکان مبتلا به فلج مغزی کمک می‌کند تا توانایی‌های خود را در انجام کارهای روزمره بهبود بخشند. در کاردرمانی به بیماران مبتلا به فلج مغزی روش‌های جدیدی برای انجام مستقل کارهای روزمره آموزش داده می‌شود.
متخصص کاردرمانی می‌تواند به بیمار کمک کند تا فعالیت‌های زیر را به تنهایی انجام دهد:
- شانه کردن موها
- مسواک زدن دندان‌ها
- بستن زیپ و پوشیدن لباس‌ها
- سوار شدن و پیاده شدن از ماشین
- برداشتن اشیاء کوچک
- استفاده از قیچی
- نوشتن
کاردرمانی به کودکان این امکان را می‌دهد تا این حرکات و فعالیت‌ها را به شیوه صحیح تمرین کنند، تا زندگی بهتر و مستقل‌تری داشته باشند.
بسیاری از کودکان مبتلا به فلج مغزی دارای اختلالات حسی هستند که می‌تواند رشد مهارت‌های حرکتی را دشوار کند. کاردرمانگران به بیماران کمک می‌کنند تا با این اختلالات مقابله کنند.
گفتاردرمانی برای درمان فلج مغزی
یکی دیگر از بخش‌های اصلی درمان این عارضه، گفتاردرمانی است.
آسیب مغزی می‌تواند بر قسمت‌هایی از مغز که گفتار و ماهیچه‌های دهان و حنجره را کنترل می‌کنند، تأثیر بگذارد. بسیاری از بیماران مبتلا به فلج مغزی به دلیل آسیب مغزی، دچار مشکلات مختلف گفتاری هم هستند.
گفتار درمانی می‌تواند به کودکان بیاموزد که چگونه با دیگران و محیط اطراف خود ارتباط موثرتری برقرار کنند. گفتار درمانگران می‌توانند مشکلات گفتار را تشخیص دهند و به بهبود زبان و سایر مهارت‌های ارتباطی کودکان کمک کنند.
یکی دیگر از مشکلاتی که ممکن است افراد مبتلا به فلج مغزی را درگیر خود کند، مشکلات بلع است. اختلالات بلع می‌توانند عوارض جدی مانند: کاهش وزن شدید را به دنبال داشته باشد. این مشکلات هم به علت آسیب‌های مشابه به عضلات دهان و حلق ایجاد می‌شوند. گفتاردرمانگران می‌توانند به تشخیص و درمان این مشکلات هم کمک کنند.
درمان‌های جایگزین و طب مکمل برای درمان فلج مغزی
درمان‌های مکمل متنوعی وجود دارند که می‌توانند در کنار درمان‌های مرسوم، به بیماران مبتلا به فلج مغزی کمک کنند. این درمان‌ها جایگزینی برای درمان‌های اصلی نیستند و باید در کنار درمان‌های اصلی و برای بهبود و تقویت اثر آن‌ها انجام شوند.
توجه داشته باشید که ممکن است همه بیماران از این درمان‌ها سود نبرند. بهتر است پیش از اضافه کردن هر روش درمانی جدید، با پزشک خود در این رابطه مشورت کنید.
از انواع روش‌های درمانی که برای درمان این عارضه به کار می‌روند، می‌توان موارد زیر رانام برد:
- طب سوزنی
- آب درمانی
- موزیک درمانی
نقش داروها در درمان فلج مغزی
برای مدیریت علائم و عوارض ناشی از فلج مغزی، اغلب از تجویز داروهای مختلفی کمک گرفته می‌شود. داروها می‌توانند به مدیریت مشکلات حرکتی و سایر عوارض ثانویه‌ای که به دنبال فلج مغزی ایجاد می‌شوند، کمک کنند.
داروهایی که پزشک برای مدیریت علائم فلج مغزی تجویز می‌کند، بستگی به علائم بیمار دارند. داروهایی که تجویز می‌شوند باید بیشترین تاثیر را با کمترین عوارض ممکن داشته باشند.
پزشک برای درمان شرایط زیر از تجویز داروهای مختلف کمک می‌گیرد:
- درمان رفلاکس اسید معده به مری
- بی اختیاری ادرار یا مدفوع
- حرکات غیرارادی
- اختلالات تنفسی
- تشنج
- اسپاستیسیتی
- لرزش
درمان سایر شرایط مرتبط با فلج مغزی
بسیاری از کودکان مبتلا به فلج مغزی در نتیجه آسیب مغزی دچار بیماری‌های دیگری هم می‌شوند. هر یک از این شرایط باید به سرعت درمان شوند تا از بدتر شدن وضعیت جلوگیری شود و به کودک کمک شود تا کیفیت زندگی بهتری را داشته باشد.
تشنج
تشنج اختلالی است که با حرکات غیرارادی و سریع و از دست دادن هوشیاری مشخص می‌شود. طبق گزارش CDC، تقریباً 42 درصد از کودکان مبتلا به فلج مغزی از صرع رنج می‌برند، اختلالی که معنای تشنج‌های مکرر است.
شدت تشنج در بیماران مختلف متفاوت است، به همین دلیل هر مورد نیاز به درمان خاصی دارد. در بیشتر موارد، بیماران با دارودرمانی بهبود می‌یابند. در موارد شدید ممکن است نیاز به جراحی باشد.
بیشتر بخوانید: توانبخشی بیماری‌های مغز و اعصاب شرق تهران
ناتوانی‌های ذهنی
آسیب مغزی ممکن است در کنار تحت تاثیر قرار دادن توانایی‌های حرکتی، به سایر نواحی مغز، که مسئول توانایی‌های شناختی است هم آسیب برساند. این آسیب‌ها می‌توانند باعث مشکلات و عقب ماندگی‌های ذهنی به درجات مختلف شوند.
بر اساس گزارش بنیاد فلج مغزی، حدود 50 درصد از تمام کودکان مبتلا به فلج مغزی از ناتوانی‌های ذهنی هم رنج می‌برند. شدت ناتوانی ذهنی در کودکان مبتلا به فلج مغزی می‌تواند متفاوت باشد. معمولا از داروها در کنار روان درمانی برای درمان ناتوانی‌های ذهنی استفاده می‌شود.
هیدروسفالی
هیدروسفالی یک بیماری نادر است که در اثر تجمع مایع مغزی نخاعی (CSF) در جمجمه ایجاد می‌شود. مقدار اضافی CSF می‌تواند باعث افزایش غیر طبیعی سایز سر شود که می‌تواند کشنده باشد.
مشکلات گوارشی
کودکانی که در جویدن و بلع مشکل دارند ممکن است دچار بیماری‌های گوارشی شوند و برای یادگیری نحوه صحیح غذا خوردن، نیاز به درمان داشته باشند.
رفلاکس اسید معده، یک مشکل رایج در کودکان مبتلا به فلج مغزی است و در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به عوارضی مانند ذات الریه یا ازوفاژیت شود. رفلاکس اسید معده را می‌توان با برخی محدودیت‌های غذایی و درصورت نیاز با دارو کنترل کرد.
عفونت‌های ادراری
عفونت‌های دستگاه ادراری در کودکان مبتلا به فلج مغزی بسیار شایع است. علت آن این است که بسیاری از کودکان مبتلا به فلج مغزی، دچار اختلالاتی در کنترل عضلات مسئول در فرآیند دفع ادرار و مدفوع هستند. به همین دلیل عفونت‌های ادراری و مشکلاتی مانند: یبوست در این بیماران بسیار شایع است. حمام کردن مرتب و تعویض به موقع پوشک می‌تواند از بروز عفونت‌های ادراری جلوگیری کند.
اختلال بینایی و شنوایی
اگر قسمت آسیب دیده مغز در پردازش اطلاعات بینایی و شنوایی نقش داشته باشد، بیمار ممکن است دچار اختلالاتی در این زمینه‌ها شود.
مشکلات بینایی را می‌توان با عینک و یا در صورت نیاز با جراحی درمان کرد. مشکلات سیستم شنوایی هم با سمعک و یا با کاشت حلزون گوش درمان می‌شوند.
بیشتر بخوانید: درمان‌های دستی درد | 5 تکنیک درمان‌های دستی!
مشکلات دندانی
کودکان مبتلا به فلج مغزی آتتوئید، ممکن است مشکلات دندانی مختلفی را تجربه کنند. ناتوانی در کنترل حرکت عضلات دهان می‌تواند باعث مشکلاتی مانند پوسیدگی و نقص مینای دندان شود.
سخن پایانی
درمان این عارضه می‌تواند به بهبود زندگی بیماران کمک زیادی کند. برای درمان فلج مغزی از روش‌های مختلفی مانند: فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتاردرمانی، روان درمانی و تجویز انواع داروها و درصورت نیاز روش‌های جراحی کمک گرفته می‌شود.
فلج مغزی نیاز به درمانی طولانی مدت و در مواردی مادام‌العمر دارد. برای درمان بیماران مبتلا به فلج مغزی، باید تیمی از متخصصین رشته‌های مختلف با هم همکاری نزدیکی داشته باشند. ممکن است نتایج درمان تا مدت‌ها مشخص نشود به همین دلیل هم صبر و همکاری کامل بیماران با درمانکران اهمیت زیادی در تعیین نتیجه نهایی درمان دارد.
اگر می‌خواهید در رابطه با درمان این عارضه در کلینیک توانبخشی و طب فیزیکی دینا چیزهای بیشتری بدانید، می‌توانید از طریق بخش تماس با ما، با همکاران ما در کلینیک تماس بگیرید.