پیچ خوردگی مچ پا در حقیقت آسیب دیدگی نوارهای سخت بافتی یا همان رباطهایی است که استخوان های پا را احاطه کرده‌اند و آن ها را به پا متصل میکنند. این آسیب معمولاً زمانی رخ میدهد که مچ پا به طور اتفاقی پیچ بخورد یا به شکل نادرستی چرخانده شود. این کار میتواند رباطهایی را که استخوان مچ پا و مفاصل شما را بهم نزدیک میکنند، کشیده یا پاره کند.
تمام رباطها دامنه حرکتی و محدوده خاصی دارند که به آنها این امکان را میدهد که مفاصل را ثابت نگه دارند. وقتی رباطهای اطراف مچ پا از این مرزها رد شوند، باعث پیچ خوردگی میشود. پیچ خوردگی مچ پا معمولاً آسیب دیدگی رباطهای خارج مچ پا را نیز در بر دارند.
اگر پای شما پیچ بخورد، باید بلافاصله با پزشکتان تماس بگیرید. پزشک میتواند شدت آسیب را تعیین کرده و دوره درمان مناسب را به شما توصیه کند. بهبودی کامل مچ پای پیچ خورده ممکن است از چند هفته تا چند ماه طول بکشد.
پیچ خوردگی مچ پا در اثر چرخش به سمت داخل
شایعترین نوع پیچ‌خوردگی مچ پا زمانی بروز می‌کند که مچ پا به سمت داخل بچرخد. در زمان بروز این نوع آسیب‌دیدگی، رباطهای خارجی بیش از حد کشیده می‌شوند. سه رباط خارجی مچ پا از بخش خارجی مفصل محافظت میکنند. در حدود 90 درصد از پیچ‌خوردگی‌های مچ پا در اثر چرخش مچ به داخل ایجاد میشود. درد همیشه در قسمت خارجی مچ ایجاد شده و معمولا دردی در قسمت داخلی مفصل بروز نمی‌کند.
پیچ خوردگی مچ پا در اثر چرخش به سمت خارج
این نوع پیچ‌خوردگی در اثر چرخش مچ پا به خارج ایجاد میشود. در این حالت، رباط داخلی به نام دلتوئید بیش از حد کشیده میشود. درد در قسمت داخلی مفصل مچ پا بروز می‌کند.
همچنین امکان دارد پیچ‌خوردگی در قسمت بالای مچ پا نیز ایجاد شود. بهبود آسیب‌دیدگی در این حالت دشوارتر انجام میشود چرا که رباطهای بالای مچ پا و همچنین رباطهای بخش جانبی مفصل دچار آسیب‌دیدگی می‌شوند. رباطی که دو استخوان پا را به هم متصل می‌کند سین‌دسموز نام دارد که در این نوع پیچ‌خوردگی دچار آسیب میشود.
علل پیچ خوردگی مچ پا
در بیشتر مواقع پیچ خوردگی مچ پا در اثر کشیدگی بیش از حد مفصل مچ پا ایجاد میشود، مانند پیچ خوردن بیش از حد یا چرخش بیشتر از آنچه که مفصل در حالت عادی حرکت می‌کند. در بیشتر پیچ خوردگی‌ها مچ پا به بیرون می‌چرخد و پا به داخل می‌چرخد و رباطهای خارج مچ پا را بیش از حد کش میدهد. این میتواند ناشی از:
1) زمین خوردن یا افتادن به گونه‌ای که مچ پای شما بچرخد
2) فرود نادرست پس از پرش یا چرخش
3) شخص دیگری روی شما فرود می‌آید، همانطور که ممکن است در حین فعالیت ورزشی اتفاق بیفتد.
4) برخی از افراد ممکن است مچ پای ضعیفی داشته باشند یا بیماری‌های دیگری در خانواده وجود داشته باشد و آنها را بیشتر در معرض پیچ خوردگی مچ پا قرار دهد. همچنین داشتن یک پیچ خوردگی در مچ پا باعث میشود که در آینده بیشتر دچار پیچ خوردگی مچ پا شوید زیرا میتواند مچ پا را ضعیف‌تر کند.
علائم پیچ خوردگی مچ پا
علائم شایع و رایج پیچ خوردگی مچ پا عبارتند از:
1) وجود درد در یک طرف یا دو طرف مچ پا
2) وجود تورم در سرتاسر مچ پا که اغلب این تورم شدید و گسترده است.
3) درد گرفتن مچ پا در هنگام لمس کردن آن
4) عدم توانایی در تحمل وزن یا حرکت دادن مچ پا
5) قرمز و کبود شدن پوست مچ پا
6) شنیدن صدایی شبیه صدای ضربه یا شکستگی در هنگام پیچ خوردگی شدید
اگر بلافاصله بعد از پیچ خوردن یا رگ به رگ شدن مچ پا هر کدام از این علائم رخ داد، احتمال اینکه مچ پا پیچ خورده باشد خیلی زیاد است. برای تشخیص صحیح و اطمینان از اینکه مچ پا پیچ خورده است یا نه، توصیه میشود که در اسرع وقت نزد دکتر بروید.
تشخیص پیچ خوردگی مچ پا
در صورتی که پای شما پیچ خورده باشد، پزشک با انجام معاینه فیزیکی، میتواند مشخص کند کدام رباط ها پاره شده اند. ممکن است لازم باشد تا در طول معاینه، مفصل مچ پا به روش های مختلف توسط پزشک حرکت داده شود تا دامنه حرکتی شما با دقت بررسی شود.
همچنین برای اطمینان از این که استخوان شما دچار شکستگی شده است یا نه میتوان آزمایش های تصویربرداری مختلفی مانند اشعه ایکس انجام داد. در صورتیکه پزشک به شکستگی، آسیب جدی به رباط ها یا آسیب به سطح مفصل مچ پا مشکوک باشد، ممکن است درخواست انجام MRI دهد. آزمایش MRI از یک میدان مغناطیسی قوی و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر دقیق از بدن استفاده می کند. این کار به پزشک اجازه می دهد تا تشخیص مناسبی بدهد.
شدت پیچ خوردگی مچ پا
شدت پیچ‌خوردگی مچ پا با میزان آسیب دیدگی رباط مرتبط میباشد. با استفاده از طبقه بندی درجات مختلف پیچ‌خوردگی، شخص از شدت آسیب دیدگی و زمان بهبودی اطلاع پیدا می‌کند.
پیچ‌خوردگی درجه 1 مچ پا: پیچ‌خوردگی درجه 1 سبب کشیدگی رباط میشود. علائم شامل درد و ورم می‌باشند. بیشتر بیماران می‌توانند بدون عصا راه بروند ولی ممکن است قادر به پریدن یا راه رفتن سریع نباشند.
پیچ‌خوردگی درجه 2 مچ پا: پیچ‌خوردگی درجه 2 در اثر پارگی شدید و جزئی رباط ایجاد میشود. در این حالت ورم و کبودی شدیدتری در اثر خونریزی زیر پوست ایجاد میشود و معمولا درد در زمان راه رفتن وجود دارد ولی بیمار میتواند چند قدم راه برود.
پیچ‌خوردگی درجه 3 مچ پا: در این نوع پیچ‌خوردگی، رباط به طور کامل پاره میشود. در این حالت مچ پا دردناک شده و امکان دارد راه رفتن دشوار شود. همچنین ممکن است احساس بی‌ثباتی در مفصل مچ پا ایجاد شود.
درد و ورم شایعترین علائم پیچ‌خوردگی مچ پا محسوب می‌شوند و در ناحیه آسیب دیدگی معمولا کبودی مشاهده میشود. در روزهای پس از پیچ‌خوردگی، کبودی تا انگشتان پا ادامه پیدا می‌کند.
درمان اولیه پیچ خوردگی مچ پا
جهت درمان اولیه پیچ‌خوردگی مچ پا از روش‌های زیر استفاده میشود:
1) استراحت
استراحت و محافظت از ناحیه آسیب‌دیده از اهمیت زیادی برخوردار است. در صورت بروز درد در زمان قرار دادن وزن بر روی مچ پا، بایستی از عصا استفاده شود. اگر حرکت دادن مچ سبب بروز درد میشود، استفاده از آتل به بی‌حرکت نگه داشتن مچ کمک می‌کند.
2) یخ
میتوان از یخ بر روی ناحیه آسیب‌دیده استفاده کرد. سرما سبب کاهش ورم و درد در ناحیه آسیب‌دیده میشود. پس از آسیب‌دیدگی باید سریعا از یخ استفاده شود. یخ باید برای مدت 20 دقیقه، سه بار در روز (در 48 ساعت اول پس از آسیب‌دیدگی) مورد استفاده قرار گیرد.
3) فشرده‌سازی
استفاده از بانداژ جهت فشرده‌سازی ناحیه آسیب‌دیده به کاهش ورم کمک می‌کند. باند فشرده‌ساز نباید بیش از حد محکم بسته شود چرا که میتواند سبب بی‌حسی، سوزن سوزن شدن یا افزایش درد شود.
4) بالا نگه داشتن ناحیه آسیب‌دیده
مچ پا بایستی بالاتر از سطح قلب نگه داشته شود. این روش به کاهش ورم در ناحیه آسیب‌دیده کمک می‌کند.
بسته به شدت پیچ‌خوردگی امکان دارد برای مدتی به استفاده از عصا در زمان راه رفتن نیاز باشد. استفاده از عصا سبب کاهش میزان وزن وارد بر مچ شده و به بهبود مچ پا کمک می‌کند و همچنین در تسکین درد مچ پا در زمان راه رفتن کمک می‌کند.
بیشتر بخوانید: درمان اسکولیوز و فیزیوتراپی برای بهبود آن
فیزیوتراپی چه کمکی به پیچ خوردگی مچ پا می‌کند؟
متخصص فیزیوتراپی وضعیت مچ پا را ارزیابی می‌کند.
ارزیابی متخصص شامل موارد زیر میباشد:
1) معاینه ناحیه آسیب‌دیده
2) بررسی دامنه حرکتی
3) بررسی ورم مفصل
4) ارزیابی قدرت
5) بررسی قابلیت حرکتی
6) ارزیابی تعادل
پس از ارزیابی عارضه، متخصص فیزیوتراپی برنامه درمانی و ورزشی جهت درمان پیچ‌خوردگی مچ پا را طرح ریزی می‌کند.
برنامه ورزشی فیزیوتراپی جهت درمان پیچ خوردگی مچ پا
جهت بهبود قدرت و دامنه حرکتی مچ پا بایستی از برنامه ورزشی استفاده شود. ورزش باید بدون وارد شدن وزن بر روی مچ پا انجام شود. با گذشت زمان، شدت تمارین ورزشی را میتوان افزایش داد.
برنامه ورزشی ویژه جهت بهبود پیچ‌خوردگی مچ پا شامل:
1) تمارین مربوط به دامنه حرکتی
این تمارین ورزشی به بهبود آسیب‌دیدگی کمک میکنند. معمولا پس از پیچ‌خوردگی مچ پا، مفاصل در اثر عدم حرکت سفت می‌شوند. بهبود دامنه حرکتی جهت جلوگیری از آسیب‌دیدگی در آینده از اهمیت زیادی برخوردار است.
2) تمارین ورزشی ایزومتریک
این نوع تمارین ورزشی سبب افزایش قدرت در اطراف مفصل مچ پا می‌شوند. تمارین ورزشی ایزومتریک در مراحل اولیه توان‌بخشی و زمانی که در اثر حرکت مفصل مچ پا درد ایجاد میشود، انجام می‌شوند.
3) تمارین مقاومتی
تمارین ورزشی مقاومتی با حرکت دادن مفصل در مقابل نیروی خلاف جهت حرکت انجام میشود. این نوع تمارین سبب تقویت عضلات اطراف مچ پا و محافت از مفصل می‌شوند.
4) تمارین ورزشی جهت بهبود تعادل و حس عمقی
امکان دارد متخصص فیزیوتراپی از تمارین مخصوص جهت بهبود تعادل و حس عمقی اطراف مچ پا استفاده کند. این نوع تمارین به جلوگیری از پیچ‌خوردگی مچ در آینده و همچنین بازگشت به فعالیت‌ها روزانه کمک میکنند.
5) تمارین ورزشی پلیومتریک
پس از بهبود قابل توجه مچ پا، امکان دارد متخصص فیزیوتراپی از تمارین ورزشی پلیومتریک استفاده کند. ورزش پلیومتریک به افزایش آمادگی جهت انجام فعالیتهای شامل دویدن و پریدن و تفکیک عضلات در زمان انجام تمارین ورزشی کمک می‌کند.
جهت اطمینان از بی‌خطر بودن تمارین، پیش از انجام هر گونه فعالیت ورزشی بایستی با پزشک مشورت شود.
بیشتر بخوانید: فیزیوتراپی کف لگن و مواردی مهمی که حتما باید بدانید
جراحی پیچ خوردگی مچ پا
درمان جراحی برای پیچ خوردگی مچ پا به ندرت لازم است. در صورتیکه درمان غیر جراحی ناموفق باشد و بیمار بعد از ماهها بازتوانی و درمان غیر جراحی دچار ناپایداری مزمن مچ پا شود، از جراحی استفاده میشود.
قابل ذکر است که پیش آگهی پیچ خوردگی مچ پا کاملاً خوب است و با درمان کافی اغلب بیماران به فعالیت روزمره خود برمیگردند. مهم است بدانید که درمان موفقیت آمیز نیازمند پایبندی بیمار به تمرینات بازتوانی میباشد.
بازتوانی ناکامل شایعترین علت ناپایداری مزمن مچ پا است. اگر بیمار تمرینات تقویتی را انجام ندهد و یا ادامه ندهد، رباطهای آسیب دیده نهایتاً ضعیف شده و او را در معرض پیچ خوردگی مکرر قرار میدهند.
جراحی مچ پا به دو صورت انجام میشود:
آرتروسکوپی
در حین آرتروسکوپی، جراح به داخل مفصل نگاه می کند تا ببیند آیا قطعات استخوان یا غضروف با اتصالات ضعیف وجود دارند یا کاملا آسیب دیده هستند.
بازسازی
جراح برای جراحی بازسازی، رباط پاره شده را با بخیه ترمیم می کند. همچنین ممکن است از رباط ها یا تاندون های دیگر اطراف پا یا مچ پا برای ترمیم رباط های آسیب دیده استفاده کند.
نوع جراحی مورد نیاز به شدت پیچ خوردگی مچ پا و سطح فعالیت فرد بستگی دارد. پس از جراحی، توان بخشی نقش موثری در روند بهبودی دارد. برای بازیابی حرکت و تقویت عضله مچ پا، باید ویزیت های مستمر توسط پزشک انجام گیرد و همچنین فرد باید تمرینات کامل فیزیوتراپی داشته باشد. بسته به میزان پیچ خوردگی مچ پا و نوع جراحی، توان بخشی ممکن است هفته ها یا ماه ها طول بکشد.
سایر شیوههای درمان پیچ خوردگی مچ پا
فراصوت (سونوگرافی)
یکی از راه‌های درمان که ممکن است توسط پزشک انتخاب شود استفاده از برق‌درمانی مانند فراصوت است. انتقال امواج صوتی با فرکانس بالا به داخل بافت، در مراحل اولیه میتواند به تسکین درد و کاهش تورم کمک کند. در مراحل بعد توان‌بخشی، امواج فراصوت یک اثر ماساژی خیلی کمی ایجاد میکنند که میتواند به تحریک جریان خون به ماهیچه‌ها کمک کند.
دارو
اگر شما بعد از آسیب دیدن مچ پایتان با هرکسی مشورت کنید، معمولاً همه شما را به یک پزشک متخصص ارجاع میدهند یا ممکن است داروهای ضد درد و مُسکن، مانند ایبوپروفن که در چند روز اول بعد از آسیب‌دیدگی مفید است، را به شما توصیه کنند. اگر مبتلا به بیماری آسم هستید ایبوپروفن مصرف نکنید و همیشه قبل از مصرف داروها با یک داروساز یا پزشک مشورت کنید. مصرف دارو تنها پاسخ به درمان پیچ خوردگی مچ پا نیست، از این رو همیشه باید احتیاط کرد. شواهدی وجود دارد که نشان میدهد مُسکن‌ها میتواند روند بهبودی را مختل کند، بنابراین بیش از چند روز اول آسیب‌دیدگی، آنها را مصرف نکنید. مصروف دارو گاهی اوقات میتواند هرگونه دردی را پنهان کند، بنابراین برای فرایند درمان مضر است.
چگونه میتوان از پیچ خوردگی مچ پا جلوگیری کرد؟
میتوان با این کارها از خطر پیچ خوردگی مچ پا پیشگیری کرد:
1) پیچیدن مچ پای آسیب دیده در یک بانداژ کشسان
2) استفاده از مچ بند در صورت لزوم
3) انجام تمرینات تقویت کننده
4) اجتناب از پوشیدن کفش پاشنه بلند
5) گرم کردن بدن و پاها قبل از ورزش
6) پوشیدن کفشهای محکم و با کیفیت
7) توجه به سطوحی که روی آن قدم می زنید
8) کند کردن یا متوقف کردن فعالیتهای خود هنگامی که احساس خستگی میکنید.
نکته مهمی که باید همواره مورد توجه قرار گیرد این است که پیچ خوردگی مچ پا در صورت عدم درمان میتواند منجر به درد طولانی مدت و بی ثباتی در مچ پا شود. بنابراین بهتر است سرسری از این دردها نگذرید.