پاها، اساس سیستم کلی بدن هستند و اگر کف پا یا پاشنهی پای شما درد کند، درد پاشنه پا به تمامی بدن شما منتقل میشود. برای درمان درد پاشنهی پا در ابتدا باید پی ببرید که دلیل بروز این درد چیست و لازم است به سایر علائمیکه با درد پاشنهی پا همراه هستند، توجه کنید. با رسیدگی زود هنگام به مشکل خود میتوانید از بروز آسیبهای بیشتر به پای خود جلوگیری کنید. برای درمان درد پاشنهی پا، روشهای درمانی مختلفی وجود دارد.
علل درد پاشنه پا
خار پاشنه پا
باور بسیار شایعی در بین مردم و حتی پزشکان رواج دارد که درد پاشنه به علت خار پاشنه است. گرچه خیلی از افرادی که فاسئیت پلانتار دارند برجستگی کوچک استخوانی در زیر استخوان پاشنه دارند که به آن خار پاشنه میگویند، توجه به این نکته مهم است که علت درد، خار پاشنه نیست.
وجود یک برجستگی استخوانی در زیر استخوان پاشنه علت درد آن ناحیه نیست همانطور که با خارج کردن این برجستگی استخوانی درد از بین نمیرود. از هر ده نفر یک نفر خار پاشنه دارد ولی همه آنها درد ندارند.
1) فاستئیت پلانتار یا التهاب غلاف کف پا: فاستئیت پلانتار زمانی رخ می دهد که فشار وارد شده به پا بیشتر از توان تحمل آن باشد که به رباط کف پا یا رباط فاشیای پلانتار آسیب میرساند و باعث التهاب و درد پاشنه پا میشود .
2) پیچ خوردگی پا و مچ پا: پیچ خوردگیهای پا و مچ پا در صورت شدید بودن میتواند باعث درد پاشنه پا نیز بشود.
3) شکستگی: شکستگیهای حاد یا مزمن استخوان پاشنه نیز باعث بروز درد پاشنه پا میشود.
4) التهاب تاندون آشیل :(Achilles tendonitis) التهاب تاندون آشیل، تاندونی که ساق پا را به پاشنه پا متصل میکند، دردناک و ملتهب میشود که علت آن در اغلب موارد استفاده زیاد و نامناسب است که باعث درد پاشنه پای عموما صبحگاهی میشود.
5) بورسیت :(Bursitis) بورس ها که کیسههای پر شده از مایع هستند، در اطراف مفاصل یافت میشوند که وقتی تاندونها، پوست و بافت عضلات به استخوانها میرسند را احاطه کردهاند. (بورسها از اصطکاک بین استخوانها و سایر بافتها جلوگیری میکنند.) التهاب آنها میتواند باعث درد پاشنه پا شود.
6) اسپوندیلیت آنکیلوزان یا آنکیلوزانیا Ankylosing) (spondylitis : این نوع آرتریت در درجه اول ستون فقرات را تحت تاثیر قرار میدهد و باعث التهاب شدید مهرهها میشود که ممکن است منجر به درد مزمن و ناتوانی فرد شود.
7) استئوکندروز (Osteochondroses): این اختلالات به طور مستقیم بر روی رشد استخوانها در کودکان و نوجوانان تاثیر میگذارد و یکی از علل درد پاشنه پا درد کودکان است.
8) آرتریت واکنشی (Reactive arthritis) : یک عفونت در بدن میتواند عامل شروع این نوع آرتریت التهابی باشد. (به دنبال یک عفونت در یک قسمت از بدن در مفصلی دور از آن التهاب ایجاد میشود.) که میتواند باعث ایجاد درد پاشنه پا شود.
ضربه کفش پاشنه بلند
اگزوستوز پشت پاشنه پا که یک زائده استخوانی در پشت پاشنه پا است، معمولا بیشتر در میان زنان جوانی شایع است که به دلیل استفاده از کفشهای پاشنه بلند نامناسب، مدت زیادی دچار التهاب بودهاند که این امر در نهایت منجر به درد پاشنه پا شده است.
گیر افتادن عصب
فشرده شدن یک عصب کوچک (شاخه ای از عصب پلانتار خارجی) میتواند باعث درد، بی حسی یا سوزش در ناحیه پاشنه پا شود. در بسیاری از موارد، این فشردگی عصب ناشی از پیچ خوردگی، شکستگی یا تورم سیاهرگ نزدیک پاشنه پا است.
برآمدگیهای غیر عادی پاشنه
صافی کف پا به دلیل ایجاد یک برامدگی در قسمت کف پا میتواند با درد پاشنه پا همراه باشد.
التهاب مزمن پاشنهی پا
این عارضه به علت نازک شدن بافت پاشنه و یا به دلیل برداشتن قدم های سنگین ایجاد میشود.
آرتریت روماتوئید و دیسک کمر
آرتریت روماتوئید یک بیماری خود ایمنی پیش رونده و ناتوان کننده است که باعث التهاب و درد در مفاصل، بافت اطراف مفاصل و سایر اندامهای بدن انسان میشود. معمولاً مفاصل دست و پا را تحت تأثیر قرار میدهد.
نوروما
نوروما، یا نورومای مورتون، هنگامی که عصب بین پایه انگشتان دوم و سوم متورم میشود.
نوروپاتی
نوروپاتی محیطی شامل آسیب عصبی است و میتواند منجر به درد و بی حسی در دستها و پاها شود. این میتواند در اثر صدمات ضربهای، عفونتها، اختلالات متابولیکی و قرار گرفتن در معرض سموم باشد. دیابت یک علت شایع آن است.
سایر دلایل درد پاشنه پا عبارتند از:
1) پارگی تاندون آشیل
2) کوفتگی استخوان
3) مشکلات گردش خون
4) وضعیت بد هنگام راه رفتن یا دویدن
5) کیست استخوان، یک کیست منزوی پر از مایع در استخوان
6) نقرس
7) پیچ خوردگی
8) استئومیلیت (عفونت استخوان یا مغز استخوان)
درد پاشنه پا و کمبود ویتامین
ممکن است شما از افرادی باشید که از درد استخوان در نواحی مختلف بدن به ویژه پاشنه پا شکایت کنید و بعد از مراجعه به پزشک و انجام آزمایشهای مربوطه متوجه شوید که مشکل، کمبود ویتامین D در بدنتان است.
ویتامین D برای جذب کلسیم و فسفر در بدن ضروری است و این مواد معدنی در استحکام استخوانها نقش اصلی را دارند. به همین دلیل وجود ویتامین D کافی در بدن از بروز دردهای استخوانی و عضلانی جلوگیری میکند.
منبع تولیدکننده ویتامین D خود بدن است و این ویتامین با مصرف مواد غذایی خیلی کم جذب بدن میشود، زیرا بدن ویتامین مورد نیاز خود را به دنبال تابش نور خورشید بر پوست، تامین میکند.
پس یکی از دلایل درد استخوان پاشنه پا کمبود ویتامین D و کلسیم است که در صورت درمان نشدن فرد را در معرض پوکی استخوان قرار میدهد همچنین فرد در برابر نیروهای وارده بر کف پا مستعد آسیب بیشتری است.
علائم درد پاشنه پا
معمولا اولین چیزی که بیماران در مورد علائم خود شرح میدهند، درد شدید پاشنهی پا است. این درد معمولا در هنگام برداشتن اولین قدمها پس از بیدار شدن از خواب شدیدتر است و همچنان که شما به راه رفتن ادامه میدهید، کمکم بهتر میشود. اما در صورتی که برای مدتی بنشینید و مجددا شروع به راه رفتن بکنید، این درد در قدمهای اولیه شدید است. درد پاشنه از نوع دردهای متناوب است، به این معنا که در دورههایی تسکین پیدا میکند و مجددا در دورههایی تشدید میشود. افرادی که به درد پاشنه دچار هستند، اغلب اظهار میکنند که این درد شبیه به درد دندان، تیرکشنده است و گاها تا قوس کف پا منتشر میشود. این درد ممکن است به دفعات زیاد، با یک دوره استراحت تسکین پیدا کند اما بعد از مدتی دوباره عود میکند. در واقع این درد، یکی از مشکلات آزاردهندهای است که بدون رسیدگی، هرگز به طور کامل برطرف نمیشود.
بسیاری از بیماران دارای علائم مشابهی با یکدیگر هستند. مواردی که در ادامه ذکر شده، از شایعترین علائم همراه با درد پاشنه و التهاب فاسیت پلانتار هستند:
1) شدید بودن درد پاشنهی پا در هنگام بیدار شدن از خواب و برداشتن اولین قدمها
2) شدت یافتن درد بعد از انجام ورزش یا فعالیتهای سنگین
3) شدت یافتن درد در هنگام راه رفتن بعد از نشستن به مدت طولانی
4) احساس درد تیرکشنده و منتشرشونده در پاشنهی پا
تشخیص درد پاشنه پا
پزشک معالج شما با بررسی نوع کفشی که میپوشید، طرز راه رفتن، میزان راه رفتن و ایستادن در روز و سابقه بیماریهای شما علت درد را تشخیص میدهد و درمان مربوطه را شروع میکند. گاهی برای تشخیص بهتر انجام آزمایشهایی مثل تصویربرداری درخواست میشود.
بیشتر بخوانید: درمانهای دستی درد | 5 تکنیک درمانهای دستی!
روشهای درمان درد پاشنه پا
استراحت
حتیالامکان به پای آسیبدیده استراحت بدهید. از پیادهروی طولانی یا ایستادن درازمدت خودداری کنید. البته باید تمرینهای کششی عضلههای کف پا و ساق پا را به طور مرتب انجام دهید.
مسکن
داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs) مانند ایبوپروفن درد را تسکین میدهد.
پاشنه درد برخی بیماران نیز با کمپرس یخ تسکین مییابد، به بیمار توصیه میشود تا کیسه یخ را به مدت 5 تا 10 دقیقه روی پاشنه دردناک قرار دهد تا درد و التهاب تسکین یابد.
البته کیسه یخ را نباید مستقیم روی پوست گذاشت و باید آن را در یک حوله پیچید و سپس روی موضع دردناک قرار داد. اگر کیسه یخ ندارید، میتوانید از یک بسته سبزیجات منجمد استفاده کنید.
ورزش درمانی برای درد پاشنه پا
متخصص انجام تمرینهایی را به بیمار توصیه میکند که عضلههای ساق پا و پلانتار فاسیا (نوار بافتی در امتداد کف پا) را تحت کشش قرار میدهد. این تمرینهای کششی درد را تسکین میدهد و انعطاف پذیری پای آسیب دیده را افزایش میدهد.
در ادامه روش انجام چند تمرین کششی را توضیح میدهیم. متخصصین معمولاً توصیه میکنند که تمرینها بر روی هر دو پا انجام شود، حتی اگر فقط یک پاشنه دردناک باشد. حرکتهای کششی تعادل و پایداری را افزایش و درد پاشنه را تسکین میدهد.
کشش با حوله
حوله بلندی را کنار تخت بگذارید. صبحها قبل از آن که از تخت پایین بیایید، حوله را دور کف پا بیاندازید، از دو سر حوله بگیرید و پنجه را با حوله به سمت بدن بکشید. زانو را باید حین انجام حرکت صاف نگه دارید. این حرکت را سه بار برای هر پا تکرار کنید.
کشش مقابل دیوار
هر دو دست را به ارتفاع شانه روی دیوار قرار دهید، یک پا را جلوتر از پای دیگر بگذارید. فاصله پای جلو تا دیوار باید حدود 30 سانتی متر باشد. زانوی جلو را خم کنید و پای عقبی را صاف نگه دارید. تاحدی به طرف دیوار خم شوید که کشیده و سفت شدن عضلههای ساق پشت پا را حس کنید. سپس به حالت اولیه برگردید.
این حرکت را ده بار تکرار کنید، سپس جای پاها را عوض کنید و مراحل را از ابتدا شروع کنید. کشش روبروی دیوار را دو بار در روز انجام دهید.
کشش روی پلکان
روی پله رو به سمت پلکان بایستید و برای حفظ تعادل از نردهها بگیرید. پاها را اندکی از هم باز کنید، پاشنهها نباید روی پلهها باشد و باید اندکی آویزان باشد.
پاشنهها را تا جایی پایین ببرید که در عضلههای ساق پا احساس کشش کنید. 40 ثانیه در این حالت بمانید، سپس پاشنهها را به حالت اولیه برگردانید. این حرکت را دو مرتبه در روز، هر مرتبه 6 بار تکرار کنید.
کفش مناسب برای درد پاشنه پا
پزشک عمومی یا متخصص پا (پدیاتریست) از بیمار میخواهد تا کفش خود را عوض کند. پوشیدن کفشهای تخت توصیه نمیشود، چون این کفشها از پاشنه پا حمایت نمیکنند و در نتیجه پاشنه درد تشدید میشود. بهترین کفشها کفشهایی با پد محافظ پاشنه هستند که به خوبی از قوس کف پا نیز حمایت میکنند.
پوشیدن کفشهای پاشنه بلند نیز تسکین کوتاه مدت یا درازمدت درد را به ارمغان میآورد، چون کفش پاشنه بلند فشار روی پاشنهها را کاهش میدهد. البته پوشیدن کفش پاشنه بلند در درازمدت باعث عود کردن پاشنه درد میشود. متخصص پا کفش طبی مناسب را توصیه میکند.
بیشتر بخوانید: 9 روش برای اصلاح پاسچر و وضعیت بدن شرق تهران
ارتز و کفی طبی
ارتز کفی طبی است که داخل کفش قرار داده میشود تا از کف پا حمایت کند و به بهبود پاشنه کمک کند. کفیهای آماده را میتوان از فروشگاههای لوازم ورزشی و داروخانههای بزرگ خریداری کرد. متخصص پا نوع مناسب کفی طبی را توصیه میکند.
اگر درد واکنشی به درمان نشان ندهد و مرتب بروز یابد، یا اگر ساختار یا شکل پا غیرطبیعی باشد، کفی سفارشی ساخته میشود. کفی طبی سفارشی دقیقاً متناسب با شکل پا تهیه میشود. با این حال در حاضر هیچ گونه شواهدی دال بر مفیدتر و موثرتر بودن کفیهای سفارشی از کفیهای آماده وجود ندارد.
تزریق کورتیکواستروئید
اگر درمان علائم دردناک را تسکین ندهد، متخصص تزریق کورتیکواستروئید را توصیه میکند. کورتیکواستروئید دارویی با اثر ضدالتهابی قوی است. البته این دارو باید با احتیاط مصرف شود، چون مصرف بیش از حد آن عوارض جانبی جدی مانند افزایش وزن و فشار خون بالا به دنبال دارد.
در نتیجه پزشکان معمولاً توصیه میکنند که در سال بیش از سه تزریق کورتیکواستروئید بر روی هر نقطه از بدن انجام نشود. بیحسی موضعی قبل از تزریق کورتیکواستروئید انجام میشود تا کف پا بیحس شود و بیمار کمترین دردی حس نکند.
شاکویوتراپی برای درد پاشنه پا
در صورتی که درد پاشنهی پا نسبت به درمانهای گفته شده پاسخگو نباشد، ممکن است از شیوهی درمانی جدید به نام شاکویوتراپی یا ESWT استفاده شود. تکنولوژی جدید شاکویو تراپی، روشی موثر در درمان مشکلات مزمن تاندون و درد در ناحیه پاشنه پا میباشد، خصوصاً اگر علت آن خار پاشنه باشد. دو فرم کم انرژی و پر انرژی شاکویو تراپی وجود دارد که هر دو برای درمان دردهای ناحیه پاشنه پا موثرند.
تکنولوژی به کار رفته در دستگاه شاکویوتراپی مشابه با روش سنگشکنی کلیه بدون جراحی و با کمک امواج صوتی میباشد. در این روش نیز از امواج مشابهی برای ایجاد تکانههایی در بافت آسیبدیده استفاده میشود که این عمل موجب تسریع روند بهبودی بافت میشود.
شاکویوتراپی با اعمال ضربات کوچک به بافت مورد نظر عمل میکند. این ضربات کوچک، باعث تحریک پاسخ درمانی از طرف بدن میشود. این پاسخ درمانی موجب تشکیل مویرگهای خونی و افزایش انتقال مواد مغذی به ناحیه مورد نظر میشود.
تنها در موارد بسیار نادری انجام جراحی برای درمان درد پاشنه توصیه میشود. اما در صورت لزوم، با انجام جراحی، ساختار بافت نرم یا استخوان (یا هر رو) اصلاح میشود. به طور معمول در حین انجام این جراحی، فاسیت پلانتار آزاد میشود و یا بافتهای غیرطبیعی که موجب بروز درد شدهاند (مانند نوروما، بورسا یا تومور) برداشته میشوند.
در صورتی که هدف از انجام جراحی، اصلاح ساختارهای استخوانی باشد، معمولا در حین جراحی زائدهی استخوانی پاشنه برداشته میشود و راستای قرارگیری استخوانهایی که از محور طبیعی خود خارج شدهاند، اصلاح میشود.
بسته به تشخیصی که پزشک از وضعیت شما داده است، روشهای درمانی مختلفی برای شما وجود دارد. راهحل نهایی برای درمان درد پاشنهی پا، برطرف کردن دلیل اصلی و زمینهای بروز این درد میباشد. شما با درمان منشا اصلی درد، از بروز مجدد آسیبدیدگی جلوگیری میکنید. یکی از راههای عالی برای حل مشکلات زمینهای، استفاده از کفیهای طبی سفارشی میباشد.