تهران، میدان شهدا، ابتدای پیروزی، ساختمان نگار آزما

فیزیوتراپی فلج بلز | معرفی ورزش های مناسب برای این عارضه

تصویر فیزیوتراپی فلج صورت - دینا کلینیک

فلج بلز یا فلج صورت چیست؟ معمولا نخستین و مفیدترین روشی که برای درمان انواع بیماریها، نظیر سکته مغزی و فلج بلز یا فلج صورت پیشنهاد میشود، جلسات فیزیوتراپی است. نقش فیزیوتراپی صورت در درمان فلج بلز و دیگر بیماریها کاملا مشهود و مفید است. فلج بلز (Bell’s palsy) (فلج بل هم گفته میشود.) وضعیتی است که در آن بیمار دچار ضعف و یا فلج عضلات صورت به صورت موقت میشود.

فلج بلز ممکن است به گونهای رخ دهد که صورت بیمار حالت ملتهب، متورم یا فشرده بگیرد. منشاء فلج صورت نوعی ضربه به عصب هفتم جمجمهای است. به عقیده فیزیوتراپیستها نیز عامل بیماری فلج بلز، میتواند نتیجه تورم و التهاب عصبی صورت بیمار در اثر ضربه و یا واکنشی از یک عفونت ویروسی باشد.

فلج صورت باعث میشود که یک طرف صورت شما از بین برود یا سفت و فشرده شود. ممکن است در لبخند زدن یا بستن چشم در طرف آسیب دیده مشکل داشته باشید. در بیشتر موارد ، فلج بل موقتی است و معمولاً علائم پس از چند هفته از بین میرود. اگرچه فلج بلز در هر سنی ممکن است رخ دهد، اما این بیماری در بین افراد بین 16 تا 60 سال متداولتر است.

علامت اصلی فلج بل شامل ضعف ناگهانی و موقتی عضلات صورت است. ضعف عصبی در بیماری فلج عضلات صورت باعث میشود، نیمی از چهره بیمار فرو رود یا لبخند یک طرفه شود. از علائم دیگر این بیماری این است که چشم بیمار در برابر بسته شدن مقاومت میکند. در بیشتر موارد، ضعف موقتی ناشی از فلج بل، میتواند با تشخیص پزشک و جلسات فیزیوتراپی تا حد قابل توجهی کاهش پیدا کند و به طور قابل توجهی طی هفتهها بهبود یابد.

فلج بلز به عنوان فلج حاد عضلات صورت به علت ناشناخته، زندگی اغلب افراد را در هر سنی دچار اختلال میکند. خوب است بدانیم، در بیشتر افراد این بیماری موقتی است. فلج بل طی چند هفته یا حدودا 6 ماه از بین رفته و بیمار بهبودی خود را به دست میآورد؛ اما ممکن است پس از مدتی این بیماری در افرادی خصوصا افراد مبتلا به بیماری دیابت عود کند. فلج عضلات صورت به نام چارلز بل آناتومیست اسکاتلندی نامگذاری شده است.

چارلز بل نخستین شخصی بود که این شرایط را توصیف کرد. وی برای اولین بار علائم اولیه بیماری فلج بل را درد در گوشها، گونهها و دندانها، از دست دادن احساس صورت، ضعف بازوها و یا پاها، گیجی و سردرد شرح داد. فردی که دارای این علائم است، باید بلافاصله تحت نظر پزشک قرار بگیرد تا با دستور پزشک جلسات فیزیوتراپی فلج بلز را به صورت منظم انجام دهد.

تصویر فیزیوتراپی فلج صورت - دینا کلینیک

چه عواملی باعث فلج بلز می‌شوند؟

اگرچه دلایل مستقیم و اصلی آن هنوز ناشناخته است اما اعتقاد بر این است که فلج بل در نتیجه ورم و التهاب عصبی است که کنترل کننده‌ی عضلات در یک طرف صورت است، به وجود میآید. این عصب ملتهب شده از یک مجرای باریک استخوانی در مسیر صورت عبور می‌کند. هنگامی که این عصب ملتهب و متورم شود این مجرای باریک آن را تحت تأثیر قرار داده و بر روی کنترل فرد بر روی عضلات هماهنگ کننده حرکات چشم و دهان تأثیر می‌گذارد. غالبا می‌توان در فلج بل ردی از عفونت ویروسی یافت. ویروس‌های زیادی وجود دارند که می‌توانند در ابتلا به فلج بل نقش داشته باشند. برخی از این ویروس‌ها عبارتند از:

1) ویروس هرپس سیمپلکس (عامل ایجاد تبخال)

2) آبله مرغان و زونا

3) مونونوکلئوز

4) سیتومگالوویروس

5) بیماری تنفسی

6) اوریون

7) آنفولانزا

8) مرض پا و دهان (ویروس کوکساکی)

تصویر فیزیوتراپی فلج صورت - دینا کلینیک

متخصص فیزیوتراپی چگونه به درمان فلج بلز کمک میکند؟

در چند روز اول تا اولین هفته بعد از شروع بیماری، فیزیوتراپیست بیماری فرد را ارزیابی کرده و موارد زیر را هم انجام می ‌دهد:

1) بررسی تاریخچه پزشکی و عملهای جراحی یا بیماری‌های دیگر

2) بررسی زمان شروع علائم کنونی و این که چه چیزی آنها را بدتر یا بهتر میکند.

3) هدایت معاینه فیزیکی، تمرکز روی تشخیص الگوهای ضعف صورت که توسط فلج بل به وجود می ‌آیند، یعنی:

حرکات ابرو

بستن ‌چشم

توانایی استفاده از گونه حین لبخند

توانایی استفاده از لبها در زمان غنچه کردن لب

توانایی مکیدن گونه به داخل و بین دندانها

بالا بردن لب بالایی

بالا و پایین آوردن لب پایین

متخصص فیزیوتراپی به سرعت موارد زیر را انجام میدهد:

1) آموزش نحوه مراقبت از صورت و چشم به بیمار

2) آموزش مدیریت فعالیتهای روزانه در زمان بروز فلج بل

3) توضیح راههای درمانی. در این صورت علائم و نشانههای بهبودی را خواهید فهمید.

4) ارزیابی پیشرفت و تعیین این مورد که نیاز به ارجاع به متخصص در صورت عدم پیشرفت وجود دارد یا خیر.

محافظت از چشم در فیزیوتراپی فلج بلز

اولویت، محافظت از چشم است. عدم توانایی بستن کامل و سریع چشم، این عضو حساس را در معرض آسیب و مشکلاتی همچون خشکی ‌چشم یا جمع شدن مواد زائد در آن قرار میدهد.

این مواد زائد قرنیه را خراش میدهند و ممکن است بینایی فرد به طور دائم آسیب ببیند. فیزیوتراپیست به سرعت روش محافظت از چشم را آموزش میدهد، مثل:

1) استفاده از چشم بندهای دست دوز یا آماده

2) تنظیم ساعت جهت استفاده از قطره چشمی در زمانهای مقرر

3) بستن ‌چشم با انگشت با دقت هر چه تمام

4) اگر حرکات بخشی از صورت ناقص است، تراپیست چند ورزش صورت برای انجام در منزل آموزش می دهد.

این ورزشها یاد میدهند سمت ضعیف صورت حرکت کرده و هر دو طرف به صورت یکسان قابلیت حرکت داشته باشند.

یکی از ورزشها فوت کردن آرام است.

در طول دوران نقاهت 

فیزیوتراپیست به بیمار کمک میکند الگوی سالم حرکات صورت را به دست بیاورد. دوران نقاهت چالش برانگیز و سخت است، چون:

1) معمولاً توانایی اجرای حالات و حرکات مختلف صورت، اتوماتیک وار و غریزی است. یعنی با این توانایی زاده می‌شوید و نباید از قبل درباره نحوه اجرای آنها فکر کنید.

2) برخلاف سایر عضلات بدن، در عضلات صورت سنسورهایی که به مغز تمامی جزئیات درباره نحوه حرکت را بگوید، وجود ندارد.

فیزیوتراپیست در این دوره سخت، مربی بیمار خواهد بود و ورزشهایی جهت بهبود حرکات صورت بر پایه مشکلات خاص حرکتی او آموزش میدهد.

این ورزشها در طول دوره نقاهت ممکن است تغییر کنند.

تصویر فیزیوتراپی فلج صورت - دینا کلینیک

ورزشهای آغازین

در مراحل اولیه، وقتی در انجام حرکات صورت مشکل پیدا میکنید فیزیوتراپیست ورزش‌هایی را به شما می‌آموزد که باعث شروع حرکات صورت میشوند.

تراپیست طرز قرارگیری صورت جهت حرکت آسان را نشان داده (دامنه حرکتی کمکی نامیده میشود.) و میآموزد چگونه بیمار عضلات صورتش را فعال کند.

ورزشهای تسهیل کننده

به محض توانایی در شروع حرکات عضلات صورت، فیزیوتراپیست ورزشهایی جهت افزایش فعالیت عضلات، قوی کردن عضلات و افزایش توانایی استفاده از آنها برای زمانی طولانیتر طراحی میکند.

ورزشهایی برای کنترل حرکات

فیزیوتراپیست ورزشهایی جهت نیل به اهداف زیر برنامهریزی میکند:

1) بهبود هماهنگی عضلات صورت

2) تصحیح حرکات صورت جهت عملکردهای خاص همچون صحبت یا بستن چشم

3) حرکات جهت حالات مختلف مثل لبخند

4) اصلاح الگوهای غیرطبیعی حرکات صورت که در طول دوران نقاهت رخ میدهند.

ریلکسیشن

در دوران نقاهت، ممکن است اسپاسم صورت یا پرش ناگهانی داشته باشید. فیزیوتراپیست ورزش‌هایی جهت کاهش این حرکات ناخواسته ترتیب میدهد.

همچنین فیزیوتراپیست به بیمار یاد میدهد هر وقت عضلات صورت فعال شدند و یا اگر در حال استراحت بودند، بتواند تشخیص دهد.

با دانستن نحوه برقراری ارتباط با عضله صورت و سپس متوقف کردن آن قادر خواهید بود، عضلات صورت را به خواسته خود ریلکس کرده و از میزان اسپاسم و پرشهای ناگهانی بکاهید.

بیشتر بخوانید: 9 روش برای اصلاح پاسچر و وضعیت بدن شرق تهران

چند تمرین پیشنهادی فیزیوتراپی در بهبود و درمان فلج بلز

نخستین نکته در مورد تمرینات این است که بیمار باید هنگام تمرین جلوی آینه بنشیند و سپس تمرینات پیشنهادی فیزیوتراپی در منزل را به ترتیب زیر انجام دهد.

تمرینات ابرو

در این تمرین باید ابروهای خود را به مدت 10 الی 15 ثانیه بالا نگه دارید. ابروها را باید در حالتی بالا نگاه داشت که گونه های فرد شروع به حرکت کند. سعی شود در این تمرین پیشانی خود را چروک کنید. باید چهار نوک انگشت خود را روی ابرو آسیب دیده خود بگذارید. سپس با ایجاد حرکات مداوم و ملایم، ابرو تا خط موی خود را ماساژ دهید. در آخر یک حالت اخم ایجاد کرده و ابروهای خود را به سمت پایین بکشید.

تمرینات لب

در این تمرین لب بالایی خود را بکشید. سپس آن را بلند کنید. هر دو لب را ببندید و به آرامی فشار دهید سپس آنها را رها کنید و دوباره به آرامی هر دو لب را فشار دهید. سعی کنید فشرده سازی لب را تا زمانی که پلک شما شروع به حرکت کند، حفظ کنید. در طول این تمرین، آرامش عضلات چشم حفظ شود. دو لب را بکشید مدت زیادی فشار لب را حفظ کنید. حالا لبخند بزنید در حالی که لبخند می زنید، روی لبخند خود تمرکز کنید تا پلک شما درگیر نشود.

همچنین صحبت کردن به بهبود حرکات لب کمک می کند. کلمات گفتاری را که شامل حروف ب، م، ف، پ و آ است به آرامی و نرم تمرین کنید و آنها را با نگاه مداوم در آینه تکرار کنید. در هنگام صحبت، پلکهای خود را حتما باز نگه دارید، قسمت داخلی گونههای خود را پر از هوا کنید. باد گونههای خود را توسط لبهای خود مهار کنید تا هوا به بیرون نگریزد هوای موجود در گونهها را 3 تا 5 ثانیه نگه دارید.

تصویر فیزیوتراپی فلج صورت - دینا کلینیک

تمرینات بینی

بینی خود را چروک کنید و سپس نفسهای عمیق بکشید. این راهکار برای بهبود فلج عضلات صورت بسیار مناسب است.

تمرینات چشم

چشمهای خود را فشرده و تا حد ممکن باریک کنید به گونهای که انگار در معرض نور خورشید قرار گرفتهاید. سپس به پایین نگاه کنید به گونهای که هیچ فشاری به گردن شما وارد نشود و گردن حالت صاف خود را حفظ کند. قسمت پشت انگشت خود را روی پلک بسته خود قرار دهید و از دست مخالف در امتداد ابرو استفاده کنید تا ابروی خود را به سمت بالا بکشید. این تمرین به پلک آسیب دیده شما کمک میکند تا شل شود و از سفت شدن آن جلوگیری کند. پلکهای خود را بفشارید. یک چشم خود را به آرامی و بعد چشم دیگر را ببندید. بدون اینکه ابرو حرکت کند، چشم خود را باز کنید.

تمرینات گردن و چانه

سر را به یک طرف کمی خم کنید، سپس آن را برای ده ثانیه نگه دارید و به آرامی به حالت عادی برگردانید. این تمرین گردن، عضلات گردن شما را کشیده و انعطاف پذیری آن را بهبود می بخشد. چانه خود را چروکیده و سفت کنید.

تمرینات گفته شده تنها بخشی از تمریناتی بود که فرد مبتلا به فلج بلز یا فلج صورت میتواند در منزل انجام دهد؛ اما برای درمان کامل این بیماری، فرد باید در جلسات فیزیوتراپی فلج بلز شرکت کند. فیزیوتراپیست متبحر و تمرینات مخصوص برای بیماری فلج بلز نقش مهمی در درمان هر چه سریعتر این بیماری دارد؛ چرا که در فیزیوتراپی فلج بل، فیزیوتراپیست پس از ارزیابی دقیق، مناسبترین روش درمانی برای توان بخشی بیمار را پیشنهاد میکند.

بیشتر بخوانید: درمان اسکولیوز و فیزیوتراپی برای بهبود آن

تحریک الکتریکی در فیزیوتراپی فلج بلز

یکی دیگر از روش‌های فیزیوتراپی استفاده از تحریک الکتریکی است. برخلاف تمرین‌های صورت که بیشتر در خانه انجام می‌شوند برای انجام تحریک الکتریکی باید به یک متخصص فیزیوتراپی مراجعه کنید. در تحریک الکتریکی از مقادیر کمی الکتریسته برای فعال کردن عضلات صورت استفاده می‌شود. این کار باعث می‌شود که عضلات فرد منقبض شود طوری که انگار تکانه‌های الکتریکی ارسالی از جانب مغز باعث فعال شدن آن‌ها می‌شود. در طی مراحل فلج بل که صورت فرد دچار بیشترین فلج شده است شاید تحریک الکتریکی تنها راه فعال کردن این عضلات صورت باشد.

ماساژ دستی

می‌توان ماساژ را همراه با سایر گزینه‌های درمانی انجام داد. می‌توان از ماساژ دستی برای بهبود آگاهی ادراکی فرد استفاده کرد. ماساژهای دستی روی صورت عبارتند از:

1) افلوراژ

2) ماساژ شانه و گردن با انگشتان دست

3) ماساژ هکینگ (این تکنیک با ساعد باز و با کمک کنار دست انجام می‌شود.)

4) ماساژ ضربه زدن

5) ماساژ استروک (به کمک کل دست یا انگشتان انجام می‌شود.)

سایر روش‌های درمانی شامل موارد زیر است:

1) برای کاهش درد ناحیه فلج را در معرض گرمای مرطوب قرار دهید.

2) نوشیدن با نی را امتحان کنید.

3) در طرفی از دهان غذا بخورید که احساس راحتی بیشتری می‌کنید.

امتیاز شما به این مطلب

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *