رباط صلیبی قدامی یک ساختار مهم در زانو است. این رباط از لغزش استخوان ساق پا در زیر استخوان ران جلوگیری میکند. آسیب‌دیدگی رباط صلیبی باعث احساس بی‌ثباتی در زانو شده و ممکن است باعث شود شما نتوانید در فعالیت‌های پر برخورد و ورزشی شرکت کنید.
اگر زانوی شما آسیب دیده است، با کمک اقدامات فیزیوتراپی می‌توانید دامنه حرکتی زانو را بهبود بخشیده و آن را تقویت کنید. پزشک ممکن است آزمایش‌های دیگری برای تعیین این که آیا آسیب‌دیدگی بر رباطها و ساختارهای دیگر زانوی شما تأثیر گذاشته است یا نه نیز انجام دهد.
یکی از مهم‌ترین بخش‌های برنامه توان‌بخشی رباط صلیبی این است که چگونه می‌توان از بروز مشکلات بیشتر در زانو جلوگیری کرد. باید برای تعیین متغیرهایی که در آسیب‌دیدگی تأثیر داشته‌اند و روش‌های تمرینی برای جلوگیری از آسیب‌دیدگی‌های بیشتر رباط صلیبی با متخصص فیزیوتراپی همکاری کنید.
علل پارگی رباط صلیبی زانو
پارگی رباط صلیبی قدامی معمولاً در افرادی که تحرک زیاد دارند رخ میدهد. بعضی از حرکاتی که باعث این آسیب میشوند، اینها هستند:
1) فرود اشتباه با کف پا در پرش
2) کشیدگی بیش از حد مفصل زانو
3) تغییر جهت سریع
4) تغییر سرعت ناگهانی حین دویدن
این رباط ممکن است به دلیل ضربه به اطراف زانو هم آسیب ببیند. این آسیب در تصادف یا تکل در فوتبال هم رخ میدهد. پارگی رباط صلیبی قدامی از آسیبهای شایع ورزشی است، مخصوصا ورزشکاران در رشتههایی مانند بسکتبال، اسکی و فوتبال به دلیل پریدن یا چرخیدن، بیشتر از این ناحیه آسیب میبینند. تحقیقات نشان میدهد که آسیبهای رباط صلیبی در زنان ورزشکار حدود دو تا ده برابر بیشتر از ورزشکاران مرد است.
علائم پارگی رباط صلیبی زانو
1) احساس درد شدید در هنگام پارگی
2) شنیدن صدای تق بلند
3) عدم توانایی در راه رفتن
4) ورم سریع زانو
5) خالی شدن زانو در هنگام راه رفتن یا انداختن وزنتان بر روی زانو
اگر شما پس از آسیب دیدگی زانو دچار درد شُدید، پزشک یا متخصص طب فیزیکی میتواند تشخیص دهد که آیا رباط صلیبی (یا ساختارهای دیگر) دچار آسیب دیدگی شده است یا نه. وی میتواند اقدامات مناسب را برای درمان زانو به شما ارائه کند.
پزشک ممکن است تست کشش قدامی زانو را برای ارزیابی اولیه یکپارچگی رباط صلیبی انجام دهد. در این تست درمانگر در حالی که پای شما ثابت است استخوان ساق پای شما را به آرامی می‌کشد. اگر استخوان ساق پای شما در پای آسیب دیده در مقایسه با پای سالم شما بیشتر جلو آمد احتمال پارگی رباط صلیبی شما وجود دارد.
اگر احتمال پارگی رباط صلیبی شما وجود داشته باشد، توصیه میشود برای اطمینان به پزشک مراجعه کنید. وی احتمالاً دستور انجام ام آر آی را به منظور ارزیابی اولیه ساختارهای زانوی شما میدهد.
تشخیص پارگی رباط صلیبی زانو
جراح ارتوپد یا پزشک متخصص پارگی رباط صلیبی را تشخیص میدهد. پزشک اول تاریخچه پزشکی شما و نحوه آسیب دیدن را بررسی میکند و بعد با معاینه، پایداری زانو و دامنه حرکتی آن را آزمایش میکند. پزشک ممکن است از شما بخواهد که آزمایشات زیر را هم انجام دهید:
1) رادیوگرافی که به تشخیص استخوانهای شکسته شده کمک میکند.
2) تست MRI که به تشخیص پارگی رباط صلیبی قدامی و بررسی رباطها و ساختار زانو کمک میکند.
ارزیابی فیزیوتراپی پس از پارگی رباط صلیبی
اگر رباط صلیبی شما پاره شده باشد، پزشک ممکن است شما را به یک متخصص فیزیوتراپی ارجاع دهد تا به شما در بازیابی توانایی حرکتی طبیعی کمک کند در اولین جلسه ملاقات با متخصص فیزیوتراپی که به آن جلسه ارزیابی اولیه گفته میشود وی اطلاعات را در مورد شرایط و بیماری شما جمع‌آوری میکند تا بتواند برنامه درمانی مناسبی به شما ارائه دهد.
مواردی که در جلسه ارزیابی اولیه پس از پارگی رباط صلیبی مورد بررسی قرار می‌گیرند عبارتند از:
1) سوابق پزشکی
2) ارزیابی عملکرد حرکتی
3) آنالیز و تحلیل نحوه راه رفتن
4) معاینه دستی
5) دامنه حرکتی
6) قدرت عضلانی
7) تورم
8) ارزیابی تعادل
9) انجام برخی تست‌ها و آزمون‌ها
روش های درمان پارگی رباط صلیبی زانو
مرحله حاد
در صورت نیاز به جراحی معمولاً آن را سه هفته به تاخیر میاندازند تا التهاب کاهش یافته و از عوارضی مثل خشکی مفصل به دنبال جراحی سریع جلوگیری شود.
باید در این سه هفته عضلات جلو و عقب ران و دامنه حرکتی مفصل زانو تقویت شود، این امر میتواند به کاهش تجمع مایع مفصلی و بدست آوردن سریع توان عضلانی بعد از عمل کمک کند.
مرحله بهبودی
فاز اول: دو هفته اول بعد از جراحی را گویند و هدف در آن رسیدن به بازشدگی کامل زانو (Full extension) و حفظ قدرت عضلانی عضله چهارسر رانی و کاهش تورم و نیز توانایی خم کردن زانو در حد نود درجه است.
فاز دوم: هفته سوم تا پنجم بعد از عمل را شامل میشود و هدف در آن حفظ توانایی باز کردن کامل زانو و افزایش میزان خم شدن زانو به بیش از ۹۰ درجه تا رسیدن به خم شدگی کامل زانو است.
فاز سوم: هفته ششم را شامل میگردد و هدف در آن افزایش قدرت و سفتی عضلانی است و به دنبال این مرحله به آرامی به ورزش باز میگردیم.
بدون انجام تمرینات کافی در دوره بعد از جراحی، بازگشت به ورزش به زمانی معادل ۹-۶ ماه نیاز دارد.
یک نکته بسیار مهم
بعد از عمل جراحی زانو و رباط صلیبی قدامی زانو، در فازهای اولیه درمانی به منظور جلوگیری از نیروهای برشی که باعث فشار به رباط میگردد، تمرینات جهت تقویت عضلات اطراف مفصل زانو باید تحت نظارت متخصص جراحی ارتوپد و فیزیوتراپیست صورت گیرد.
پس در مراحل اولیه نباید انقباض کانسنتریک عضله چهارسر(مثلا بالا آوردن فعال ساق پا درحالیکه زانو خم می باشد.) صورت گیرد.
تاثیر فیزیوتراپی بر درمان پارگی رباط صلیبی
فیزیوتراپی برای پارگی رباط صلیبی زانو
1) حرکات ورزشی به منظور بهبودِ انعطاف پذیری و استقامتِ زانو
2) ماساژ بافت نرم
3) متحرک سازی مفصل
4) سوزن خشک
5) الکتروتراپی
6) بستن نوارچسب (tape)
7) بستن بریس
8) استفاده از عصا
9) یخ درمانی یا گرمادرمانی
10) ارائهی توصیه‌هایی در مورد کنترل التهاب
11) آب درمانی
12) ارائهی توصیه‌هایی برای اصلاح فعالیت‌ها
13) اصلاح بیومکانیکی
14) بازگشت تدریجی به برنامه ورزشی یا فعالیت
15) اولتراسوند: اولتراسوند اغلب برای ارائه گرمایش عمیق به ساختارهای بافت نرم بدن مورد استفاده قرار می‌گیرد.
گرمایش عمیق تاندونها، عضلات یا رباطها باعث افزایش گردش خون در آن بافت‌ها میشود که به فرآیند درمان پارگی و کشیدگی رباط کمک میکند.
افزایش دمای بافت با روش اولتراسوند همچنین برای کمک به کاهش درد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بیشتر بخوانید: فلج مغزی چیست و چه درمان‌هایی برای آن وجود دارد؟
مگنت تراپی
مگنت تراپی با بهبود گردش خون به درمان این عارضه کمک میکند. ایجاد جریان خون نرمال به دریافت اکسیژن و مواد غذایی مورد نیاز برای فرآیند بهبودی کمک میکند.
انرژی مغناطیسی همچنین فعالیت‌های متابولیکی که در تخریب سلول و التهاب نقش دارند را به حداقل می‌رساند.
مگنت تراپی سبب تسکین درد، کاهش ورم و بهبود عملکرد مفصل میشود.
روش‌های فیزیوتراپی با دست
ورزش و حرکات اصلاحی
فیزیوتراپیست ها در زمینه استفاده از ورزش درمانی برای استحکام عضلات و بهبود عملکرد عضلانی آموزش داده شدهاند.
ورزش‌های فیزیوتراپی یکی از موثرترین روش‌های درمان پارگی رباط صلیبی زانو بدون جراحی است که باعث بهبود یا پیشگیری از درد و آسیب دیدگی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تمرینات ورزشی خاصی برای بیماران مبتلا به آسیب دیدگیهای رباط زانو از جمله کشیدگی و پارگی رباط زانو در نظر گرفته شده است.
شما باید قبل از شروع این حرکات ورزشی در مورد مفید بودن آنها برای مشکل خود با فیزیوتراپ مشورت کنید.
عموما، این حرکات ورزشی وقتی باید انجام شوند که فیزیوتراپ، انجام دادن آنها را بی خطر بداند و مطمئن شود که انجام آنها باعث تشدید علائم نمی‌شود.
به عنوان یک قاعده کلی، اضافه کردن حرکت ورزشی یا پیشرفت به سمت ورزش‌های سنگین‌تر باید به شرطی اتفاق بیفتد که باعث تشدید علائم نشود.
بیشتر بخوانید: آرتروز گردن چیست؟ بررسی تفاوت بین دیسک گردن و آرتروز گردن
خم و راست کردن زانو
زانو خود را تا جایی که دردی را احساس نکنید و کشیدگی خفیف تا متوسطی را تجربه کنید، خم و راست کنید.
این حرکت را ۱۰ تا ۲۰ مرتبه تکرار کنید.
انقباض بدون حرکت عضله چهار سر
عضله جلوی ران خود را با فشار دادن زانو روی یک حوله سفت کنید.
انگشتان دست خود را در قسمت داخلی عضله چهار سر قرار دهید تا سفتی عضلانی در طول انقباض را احساس کنید.
برای مدت ۵ ثانیه در این وضعیت بمانید و این حرکت را ۱۰ مرتبه با بیشترین شدت ممکن و به شرطی که باعث به وجود آمدن یا افزایش علائم کشیدگی و پارگی رباط زانو نشود، انجام دهید.
انقباض ثابت همسترینگ
برای شروع این حرکت، بنشینید و زانوی خود را حدود ۴۵ درجه خم کنید. پاشنه پای خود را روی زمین فشار دهید تا پشت ران شما (همسترینگ) مانند تصویر زیر منقبض شود.
برای مدت ۵ ثانیه در این وضعیت بمانید و این حرکت را ۱۰ مرتبه با بیشترین شدت ممکن و به شرطی که باعث به وجود آمدن یا افزایش علائم پارگی و یا کشیدگی رباط زانو نشود، انجام دهید.
تمرینهای کلیدی
برای تقویت چهار سر پا را روی زمین دراز کرده و زیر زانو یک حوله قرار داده و با زانو به حوله فشار بیاورید و انگشتان خود را به طرف خود بکشید ۵ ثانیه مکث کنید و پا را رها کنید.
دراز کشیده سعی کنید پا را مستقیم به سمت خود خم کنید تا جایی که درد اجازه بدهد و در این وضعیت بمانید ۳ ثانیه مکث کنید و پاها را به حالت اول بر گردانید.
روی صندلی نشسته زانو را صاف کنید سپس انگشتان پا را به سمت خود کشیده و رها کنید.
روی صندلی نشسته زانو را جمع کنید و پا را به زیر صندلی خم کنید تا ۵ ثانیه مکث کنید و پا را به صورت اول درآورید.