تنگی کانال نخاعی کمر | همه چیز در مورد علت بروز آن

تنگی کانال نخاعی ناحیه لومبر یکی از علل شایع درد پایین کمر، درد باسن و درد پاها در افرادی است که ۵۰ سال به بالا سن دارند. این اختلال به علت تحت فشار قرار گرفتن عصب به وجود می‌آید و علائم نشانه‌هایی از قبیل بی حسی، سوزن سوزن شدن و ضعف را ایجاد خواهد کرد. معمولاً علائمی که در پاها احساس می‌شوند تحت عنوان سیاتیک یا رادیکولوپاتی لراوبر توصیف می‌گردد.

 در جلسه مشاوره با پزشک شما درباره علائم و نشانه‌هایی که دارید سوال می‌پرسد و روش‌های درمانی مناسب را به منظور کنترل درد پایین کمر و تسکین علائم شما معرفی خواهد کرد. سپس از شما می‌پرسد که تاکنون از چه روشی برای کنترل درد خود استفاده کرده اید. پزشک از اطلاعات به دست آمده به منظور طراحی یک برنامه درمانی جامع و دقیق استفاده می‌کند.

 باید بدانید که تنگی کانال نخاعی پایین کمر به ندرت به عنوان یک وضعیت ژانسی در نظر گرفته می‌‌‌شوند و در واقع تعداد زیادی از بیماران اصلا به جراحی ستون فقرات نیاز ندارند. در عوض پزشکی از روش‌های درمانی غیر جراحی به منظور کنترل درد و علائم مرتبط با اختلالات ستون فقرات که باعث تنگی کانال نخاعی یا تحت فشار قرار گرفتن عصب شده‌اند استفاده خواهد کرد. گاهی اوقات پزشک از چند روش درمانی استفاده می‌کنند تا نتایج بهتری به دست بیاید.

انواع تنگی کانال نخاعی کمر کدامند؟

 تنگی کانال نخاعی را به انواع مختلفی تقسیم کرده‌اند، از لحاظ محل، تنگی کانال نخاعی را به سه دسته تقسیم می کنند.

1) نوع مرکزی

2) نوع محیطی

3) نوع تنگی سوراخ بین مهره ای

هم از لحاظ بالینی و هم از لحاظ ام آر آی ، هر کدام از این سه نوع تنگی علائم متفاوتی دارند. اما در بیماران پیشرفته معمولاً هر سه قسمت تنگ می‌شوند. بیماران مبتلا به تنگی کانال نخاعی مرکزی معمولاً به صورت لنگش متناوب مراجعه میکنند، یعنی بیمار بعد از مدتی ایستادن یا راه رفتن دچار خستگی پاها میشود و عملاً نمی‌تواند به راه رفتن ادامه دهد و مجبور است چند دقیقه استراحت کند سپس به راه رفتن خود ادامه دهد. بیماران مبتلا به تنگی کانال نخاعی محیطی علائم درد ریشه عصبی و هم درجاتی از لنگش متناوب را نشان میدهند. بیماران مبتلا به تنگی نوع سوم یعنی تنگی سوراخ عصبی که در آنها فقط سوراخ عصبی تنگ میشود به صورت درد شدید تیر کشنده در اندام تحتانی است که علائم آنها شبیه علائم پارگی دیسک کمر است و لنگش متناوب معمولاً ندارند.

علل بروز تنگی کانال نخاعی کمر چیست؟

علت‌های احتمالی زیادی برای بروز تنگی کانال نخاع وجود دارد که مهم‌ترین آنها عبارت است از:

1) پیری

به موازات پیر شدن بدن ما، لیگامنت‌ها (بافت‌های همبند محکم که استخوان‌های ستون فقرات یا مهره‌ها را به هم متصل می‌کنند.) دچار کشیدگی و سفتی می‌شوند. همچنین ممکن است اسپورهایی (زائده‌های کوچک) بر روی استخوان‌های ستون فقرات به وجود بیاید و به داخل کانال نخاعی رشد کند. دیسک‌ها که نقش ضربه‌گیر بین مهره‌ها را دارند، شروع به سخت شدن و از دست دادن نرمی و ارتجاع‌پذیری خود می‌کنند. مفاصل فاست (سطوح پهن بر روی هر مهره که در امتداد هم، محور اصلی ستون مهره‌ها را تشکیل می‌دهند) هم به تدریج آسیب‌پذیر و شکننده می‌شوند. همه این عوامل می‌توانند باعث تنگ شدن فضای موجود در کانال نخاعی شوند.

2) آرتروز

دو نوع اصلی آرتروز که می‌تواند بر ستون فقرات تأثیر منفی داشته باشد، شامل استئوآرتروز و روماتیسم مفاصل می‌باشد.

3) بیرون‌زدگی دیسک کمر

نیز می‌تواند باعث تنگی کانال نخاعی شود.

4) وراثت و عوامل ژنتیکی

اگر اندازه کانال نخاعی از زمان تولد به صورت مادرزادی کوچک باشد، ممکن است که در سنین جوانی و نوجوانی به تدریج علائم عارضه تنگی کانال نخاعی شروع به پدیدار شدن نماید. ناهنجاری‌های ساختاری مادرزادی در مهره‌ها و ستون فقرات هم می‌تواند باعث تنگ شدن کانال نخاعی شود.

5) ناپایداری ستون فقرات یا اسپوندیلولیستزیس

این عارضه هنگامی پیش می‌آید که یکی از مهره‌ها بر روی مهره زیرین خود به طرف جلو می‌لغزد و باعث تنگ شدن کانال نخاعی می‌شود.

6) تومورهای ستون فقرات

رشد غیر طبیعی بافت‌های نرم ستون فقرات می‌تواند مستقیماً از طریق ایجاد التهاب و یا رشد بافت‌ها به داخل کانال نخاعی باعث تنگ شدن این کانال شود. زوائد بافتی همچنین می‌تواند منجر به اضمحلال استخوان (از دست رفتن بافت استخوان به خاطر فعالیت شدید بعضی از سلول‌های استخوانی) و یا دررفتگی استخوان مهره و نهایتاً به هم ریختن چارچوب حمایتی ستون فقرات شود.

7) تروما (آسیب‌ دیدگی)

سوانح و آسیب ‌دیدگی‌های ناحیه کمر می‌تواند باعث دررفتگی ستون مهره‌ها و کانال نخاعی شود و یا ترک خوردگی و شکستگی‌هایی را بر روی استخوان مهره‌ها ایجاد کند که در آینده، بافت‌های زائدی بر روی آنها رشد کرده و به داخل کانال نخاعی نفوذ می‌کند.

علائم تنگی کانال نخاعی کمر چیست؟

برای اینکه بفهمید مشکل کمردرد یا پا دردتان از کجا نشأت میگیرد، باید به نشانههای مختلفی که بدنتان نشان میدهد دقت کنید. مثلاً اینکه ممکن است وقتی راه میروید یا در حالت ایستاده هستید در بخش پاها احساس درد کنید یا اینکه احساس کنید پاهایتان کمی بی حس شدهاند. این یکی از نشانههای شایع و واضح برای تنگی کانال نخاع کمری است. البته رایجترین و شایعترین نشانه مشکل تنگی کانال نخاع کمری درد پاهاست. 

این مشکل نشانه‌های دیگری هم معمولاً از خود بروز میدهد، از جمله:

1) کمر درد شدید یا خفیف

2) احساس ضعف در پاها، کف پا یا قسمت لگن و باسن

3) مشکل در حفظ تعادل هنگام ایستادن، راه رفتن یا خم شدن

4) گرفتگی پا بعد از ایستادن به مدت طولانی

5) احساس سوزش، مور مور شدن یا بی حسی در پاها، بخش تحتانی کمر و باسن و لگن

6) احساس سفتی و سختی در پاها و رانها

بیشتر بخوانید: درمان اسکولیوز و فیزیوتراپی برای بهبود آن

تشخیص تنگی کانال نخاعی کمر

تشخیص این عارضه می‌تواند کار خیلی سختی باشد، زیرا علائم آن ممکن است که در اثر عوارض دیگری غیر از تنگی کانال نخاعی نیز به وجود آمده باشد. معمولاً افرادی که دچار تنگی کانال نخاعی شده باشند، سابقه مشکلات کمر نداشته و اخیراً دچار مصدومیتی از این ناحیه نشده‌اند. اولین علائم بروز تنگی کانال نخاعی را اغلب می‌توان در مشکلات و ناراحتی پاها مشاهده کرد.

در بعضی از موارد ممکن است برای تعیین علت تنگی کانال نخاعی از آزمایش‌های عکسبرداری مخصوصی از قبیل ام آر آی یا سی تی اسکن استفاده شود. این آزمایش‌ها و سایر روش‌های عکسبرداری می‌تواند تصاویری حاوی جزئیات کامل استخوان‌ها و بافت‌های نرم ستون فقرات تولید کند که به تشخیص این عارضه کمک زیادی می‌نماید.

چه بیماریهایی با تنگی کانال نخاعی کمر همراهی دارند؟

در برخی بیماران تنگی کانال با سایر مشکلات ستون فقرات همراه است؛ مثل بیرون زدگی دیسک، لقی مهره و پوکی استخوان. پس نباید این تصور وجود داشته باشد که فقط با یکی از این بیماریها درگیر هستیم و گاهی لازم است همزمان چند مشکل با هم درمان شوند. به عنوان مثال گاهی لازم است با درمان دارویی تزریقی یا خوراکی به سرعت جلوی پیشرفت پوکی استخوان گرفته شود وگرنه موفقیت هر نوع درمانی برای تنگی کانال بسیار کم خواهد بود و یا اینکه اگر تنها راه ممکن برای تنگی کانال یک بیمار جراحی باشد، بررسی از نظر لقی مهره ضروری است تا حین عمل به غیر از تراشیدن استخوانها و آزاد کردن عصبها، با کمک پلاتین گذاری ناپایداری و لقی مهره‌ها هم درمان شوند.

آیا میتوان از تنگی کانال نخاعی کمر پیشگیری کرد؟ 

واقعیت این است که تمام بیماریهایی که ما مبتلا میشویم جنبههای ژنتیکی دارد، یعنی استعداد آن را داریم. ولی می‌توان زمان بروز این بیماری‌ها و شدت بروز آنها را با رعایت نکات بهداشتی و ایمنی ستون مهرهها تغییر داد. اولین قدم این است که ببینیم تنگی کانال نخاعی چگونه به وجود میآید؟ تنگی کانال نخاعی تابع قانونهای بیومکانیک میباشد. یعنی وقتی ستون مهرهها لقیهای کمی شود فاست یا مفاصل ستون مهرهها رشد بیش از حد پیدا میکنند تا جلوی لقی را بگیرند.

 علت لق شدن ستون مهرهها چیست؟ علت لق شدن ستون مهرهها برداشته شدن حمایت عضلانی و نیز خراب شدن لیگامانها میباشد. بنابراین هنگام  کار و زندگی باید مواظب این دو عنصر مهم باشیم. 

برای تقویت عضلات باید ورزش مناسب کنیم و شغل مناسب داشته باشیم. قاعدتاً فردی که توانایی بدنی یک شغل سنگین را ندارد، وقتی کار میکند عضلات وی دچار فرسودگی و خستگی میشوند و در نتیجه لیگامانهای دچار خرابی و از دست دادن خاصیت کشسانی و پارگی میشوند و فرد مستعد لقی میشود.

بنابراین یکی از کارهایی که باید بکنیم این است که از انجام کارهای سنگین خودداری کنیم، که خوشبختانه امروزه انسان با اختراع ماشینهای مختلف این کار را انجام داده است. صد سال یا دویست سال قبل بسیاری از کارها با دست انجام می‌گرفت.

مثلاً نجارها یا آهنگران برای بریدن چوب یا آهن از اره دستی استفاده می‌کردند، ولی امروزه وسایل برقی این کار را انجام می‌دهند. در افراد کارگر و صنعت گر بلند کردن اجسام سنگین قاعدتاً باعث خستگی و فرسودگی عضلات، شل شدن و پاره شدن لیگامان میشود و بالعکس در کارمندان و پشت میز نشینها و مدیران و افرادی هم که کار سنگین ندارند این موضوع رخ میدهد، در صورتی که ورزش نکنند. عضلات و لیگامانها چون استفاده نمیشوند به تدریج کوتاه میشوند. لیگامانها علاوه بر کوتاه شدن خاصیت کشسانی خود را از دست می‌دهند، در نتیجه ستون مهره‌ها مستعد لقی میشود.

بنابراین تا اینجا دو اصل مهم در مورد پیشگیری از تنگی کانال نخاعی که یکی از عبارت است از انجام حرکات ورزشی،  نرمشهای حساب‌شده و کارهای بدنی مناسب و دوم جلوگیری از بی حرکتی ستون مهرهها، از دست دادن توده عضلانی و از دست دادن و جلوگیری از کوتاه شدن عضلات و لیگامانها با استفاده از ورزش و نرمشهای صبحگاهی و آمادگی بدنی بیان شد.

بیشتر بخوانید: آشنایی با بهترین مرکز ماساژ درمانی شرق تهران

روش‌های موجود برای درمان تنگی کانال نخاعی کمر 

برخی از روش‌های موجود برای درمان این اختلال به شرح زیر می‌باشند:

 1) استفاده از داروهای مسکن

معمولاً به عنوان اولین خط درمان تنگی کانال نخاعی از داروهای مسکن استفاده می‌‌شود که به کنترل درد و التهاب کمک خواهند کرد.

داروهایی که به کنترل درد کمک می‌کنند تحت عنوان داروی مسکن شناخته می‌‌‌شوند و شامل قرص استامینوفن، آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن می‌باشند که توسط پزشک به منظور تسکین درد ناشی از تنگی کانال نخاعی توصیه می‌شوند.

اگر چه برخی از داروهای مسکن از قبیل استامینوفن فقط باعث تسکین درد می‌‌‌شوند برخی دیگر به کاهش درد و التهاب نیز کمک خواهند کرد. داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب از قبیل آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن می‌‌توانند به تسکین درد و التهاب کمک کنند.

در صورتی که نوع محصول از تنگی کانال نخاعی به داروهای تجویز شده پاسخ ندهد پزشک از داروهای دیگری استفاده خواهد کرد. سلکوکسیب یک نمونه از داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب است و در صورتی که در در دز پایین و به مدت کوتاه مصرف شوند باعث بهبود علایم بیمار خواهند شد.

اگر شما دچار درد شدید کمر و پا هستید پزشکی یک دوره کوتاه به تجویز داروی استروئید خوراکی می‌‌پردازد. این گروه از داروها که به صورت داروی قابل تزریق نیز وجود دارند حاوی ترکیبات ضد التهاب هستند. داروهای استروئیدی همانند سایر انواع داروها و عوارض جانبی همراه هستند و باید قبل از مصرف آنها با عوارض جانبی شان آشنا شد.

در صورتی که شما دچار تنگی کانال ناحیه لومبر هستید و از درد عصب در پاهای خود رنج می‌برید به نحوی که توانایی راه رفتن شما کاهش پیدا کرده است پزشک به تجویز داروهای نوروپاتیک از قبیل گاباپنتین خواهد پرداخت. تنگی کانال نخاعی در ناحیه نور باعث بروز علائم و نشانه‌های رادیکولوپاتی لومبر و از قبیل بی حسی، سوزن سوزن شدن و سوزش پا خواهد شد. داروهای نورولوژیک می‌‌توانند به کاهش درد عصب و بهبود توانایی عملکردی شما کمک کنند.

یکی دیگر از روش‌هایی که برای تسکین درد وجود دارد استفاده از داروهای مسکن بسیار قوی است و معمولاً زمانی تجویز می‌شوند که سایر روش‌های درمانی تاثیری در کنترل درد نداشته باشند. با توجه به عوارض جانبی حاصل از این روش درمانی از قبیل وابستگی به دارو، پزشک فقط یک دوره کوتاه استفاده از آن را توصیه می‌کند.

 2) تزریق دارو در کانال نخاعی به منظور کنترل علائم درد

اگر شما دچار درد شدید و علائم و نشانه‌های مرتبط با تنگی کانال نخاعی هستید پزشک از روش‌های دیگری از قبیل تزریق دارو در فضای اپیدورال یا ترانس فورامینال استفاده خواهد کرد. تزریق کورتیکوستروئید یا کورتیزون به همراه داروی بی حسی می‌تواند به کنترل علائم حاصل از تنگی کانال و تحت فشار قرار گرفتگی اعصاب ستون فقرات کمک کند.

چگونه تزریق دارو درون نخاع به کنترل علائم بیماری کمک می‌کند؟

تزریق اپیدورال یا تزریق دارو درون فضای ترانس فورامینال باعث کاهش التهاب و تورم ریشه اعصاب و بافت نرم اطراف آن خواهد شد تا به این ترتیب فشردگی عصب برطرف گردد. پس از آنکه تورم و اتحاد کاهش پیدا کرد در مرحله بعدی درد و بی حسی و سوزن سوزن شدن نیز کاهش پیدا می‌‌کند و از شدت علائمی که به سایر اعضای بدن از قبیل دست بازو و پا انتشار یافته است کاسته خواهد شد.

 تزریق اپیدورال یا ترانس فورامینال؟

در تزریق اپیدورال یا ترانس فورامینال از داروی بی حسی موضعی به منظور کاهش درد استفاده می‌شود. پزشک از ماده حاجب استفاده می‌‌کند تا بتوانند ساختارهای داخلی ستون فقرات را به خوبی در فرآیند عکسبرداری مشاهده کند. پزشک برای تزریق داروی بی حسی از یک سوزن بسیار نازک استفاده می‌شود تا امکان ارسال دارو به درون بافت‌های عمیق بدن وجود داشته باشد. پزشک به برخی از بیماران داروی آرام بخش می‌دهد تا در هنگام تزریق دچار مشکل نشوند.

فلوروسکوپی شبیه عکسبرداری توسط اشعه ایکس یا اولتراسوند است و با هدف تزریق دقیق دارو در ناحیه مورد نظر مورد استفاده قرار می‌گیرد. پس از تزریق دو روز در اون فضای کامل نخاعی برخی از بیماران ادعا می‌‌کنند که طی مدت چند ساعت پس از تزریق شاهد کاهش علائم خود بوده‌ اند حال آنکه برخی دیگر می‌گویند حدود یک هفته طول کشیده است تا بهبود پیدا کنند. زمان لازم برای بهبود علائم همه بیماران یکسان نیست و در برخی دیگر حدود چند هفته یا حتی چند ماه طول می‌‌کشد تا درد به طور کامل بهبود پیدا کند.

برخی از بیماران ادعا می‌کنند که در چند روز اول پس از تزریق شاهد بدتر شدن علائم خود بوده اند. بروز این مشکل غیر عادی نیست و ممکن است داروی تزریق شده به طور موقت باعث التهاب و فشردگی عصب شود. با این حال باید پس از اثرگذاری دارو از شدت علائم و درد بیمار کاسته شود. پزشک استفاده از کمپرس یخ یا داروی مسکن را به منظور کنترل درد در روزهای اول پس از تزریق توصیه خواهد کرد.

 3) فیزیوتراپی

فیزیوتراپی یکی از شناخته شده ترن درمان‌های بدون جراحی برای تنگی کانال نخاعی کمر است. که متخصصین پس از ارزیابی وضعیت بیمار، مشاهده‌ی علائم و تشخیص علت با کمک تصویر برداری‌های انجام شده جلسات درمانی را برای بیمار مشخص می‌‌کنند.

برنامه درمانی برای تنگی کانال نخاعی کمر توسط متخصصین فیزیوتراپی شامل موارد زیر می‌‌باشد:

برخی از تمرینات ورزشی خاص به رفع فشار از روی عصب و تسکین درد کمک می‌کنند.

انجام دادن تمرینات ورزشی کششی می‌تواند به بهبود توانایی حرکتی مفاصل و عضلات محافظ ستون فقرات و دست و پا کمک کند تا علاوه بر بهبود توانایی حرکتی از شدت درد بیمار نیز کاسته شود.

ورزش ایروبیک می‌تواند باعث افزایش توانایی بدن برای انجام دادن برخی فعالیت‌های خاص از قبیل راه رفتن شود بدون آنکه به ستون فقرات فشار وارد کند.

ممکن است تصور کنید که ورزش کردن برای شما دشوار است اما نگران نباشید زیرا تحقیقات نشان داده است که ورزش کردن باعث می‌‌شود از شدت علائم شما کاسته شود و درد بهبود پیدا کند. ممکن است متخصص فیزیوتراپی تصمیم بگیرد از روش‌های زیر برای بهبود شما استفاده کند:

درمان دستی باعث بهبود توانایی حرکتی مفاصل و بهبود علائم شما خواهد شد.

استفاده از یک دستگاه مخصوص که به تردمیل متصل می‌شود و در هنگام راه رفتن از میزان فشار به اعصاب نخاع می‌کاهد.

حفظ حالت صحیح بدن می‌تواند به رفع فشار از روی اعصاب کمک کند. به این ترتیب شما باید یاد بگیرید که در هنگام ایستادن و راه رفتن یا نشستن حالت صحیح بدن خود را حفظ کنید.

برخی از روش‌های درمانی خاص برای کنترل درد از قبیل کمپرس یخ یا تحریک الکتریکی می‌توانند به کاهش درد کمک کنند.

بیشتر بخوانید: فیزیوتراپی کف لگن و مواردی مهمی که حتما باید بدانید

4) عمل جراحی برای درمان تنگی کانال نخاعی

پزشک در مواردی که روش‌های درمانی مراقبتی تاثیری در بهبود بیماری نداشته باشند یا علائم شما در حال بدتر شدن و پیشرفت باشد انجام عمل جراحی را توصیه خواهد کرد. عمل جراحی می‌تواند به تسکین درد و رفع ناتوانی حرکتی کمک کند. برخی از اهداف اولیه پس از انجام جراحی تنگی کانال نخاعی لومبر به شرح زیر می‌باشد:

رفع فشار از روی اعصابی که تحت فشار قرار گرفته اند و ایجاد فضای لازم برای آنها به کمک باز کردن قسمت پایین کمر انجام شود. از این روش تحت عنوان لامینکتومی ‌یاد خواهد شد که باعث افزایش ارتفاع دیسک بین مهره‌ها می‌شود تا فضای بهتری در اختیار عصب قرار ‌بگیرد.

افزایش پایداری ستون فقرات در افرادی که دچار اسپوندیلولیستزیس هستند کاملاً ضروری می‌باشد. در این روش جراح باید به خارج کردن استخوان از ستون فقرات بپردازد تا فشار از روی اعصاب برداشته شود. رایج ترین روشی که به منظور ایجاد پایداری در ستون فقرات انجام می‌شود فیوژن می‌باشد که در این روش استخوان و ایمپلنت در ستون فقرات به یکدیگر متصل خواهند شد.

عمل جراحی باز روشی است که به ایجاد پایداری ستون فقرات و رفع فشار کمک خواهد کرد. امروزه از روش‌های کم تهاجمی به منظور دستیابی به این اهداف و کاهش ریسک لخته شدن، کاهش ریسک عفونت و کوتاه شدن آن دوران بهبود استفاده خواهد شد.