نوار عصب و عضله (EMG)، یک روش تشخیصی برای ارزیابی سلامت عضلات و سلول‌های عصبی کنترل کننده آن‌ها (نورون‌های حرکتی) است. نتایج EMG می‌تواند اختلال عملکرد عصبی، اختلال عملکرد عضلانی یا مشکلات انتقال سیگنال عصب به عضله را نشان دهد.
نورون‌های حرکتی، سیگنال‌های الکتریکی حاوی اطلاعات حرکتی را از مغز دریافت می‌کنند. این سیگنال‌ها مشخص می‌کنند که یک عضله کی باید منقبض شود و کی باید در حالت استراحت قرار بگیرد.
در EMG، از الکترودهای خاصی برای ترجمه این سیگنال‌ها به اعداد و نمودارهای قابل تفسیر، استفاده می‌شود.
بخشی از نوار عصب و عضله، EMG سوزنی نام دارد. در این تست، الکترودهای سوزنی به طور مستقیم در داخل عضلات قرار گرفته و فعالیت عضله را ثبت می‌کنند.
مطالعه هدایت عصبی، بخش دیگری از EMG است. در این تست، از برچسب‌های الکترودی استفاده می‌شود، که روی پوست قرار می‌گیرند. این الکترودهای سطحی، سرعت و قدرت سیگنال‌هایی که بین دو یا چند نقطه حرکت می‌کنند را اندازه‌گیری می‌کند.
اگر می‌خواهید در رابطه با نوار عصب و عضله و نحوه انجام آن بیشتر بدانید، تا پایان این مطلب همراه ما باشید.
عضلات چگونه حرکت می‌کنند؟
دستور حرکات عضلات هم مانند هر فعالیت دیگری در بدن از مغز می‌آید. تحریک حرکات عضلانی در قسمت خاصی از مغز که قشر حرکتی مغز نام دارد، آغاز می‌شود. در این قسمت از مغز، فعالیت عصبی نورون‌ها به نخاع سیگنال داده و در نتیجه آن، اطلاعات مربوط به حرکت از نورون‌های حرکتی به عضلات منتقل می‌شوند.
در طول این مسیر، چندین سلول عصبی نقش دارند تا پیام در نهایت به نورونی که در تماس با سلول‌های عضله قرار دارد، برسد.
نورون‌های حرکتی تحتانی، محرک‌های واقعی حرکات عضلات هستند، زیرا آن‌ها عضله را مستقیماً در محل اتصالات عصبی-عضلانی عصب دهی می‌کنند. تحریکات این اعصاب، باعث آزاد شدن یون‌های کلسیم در عضله می‌شود و در نهایت تغییر مکانیکی در کشش عضله ایجاد می‌کند.
از آنجایی که این فرآیند شامل دپلاریزاسیون (تغییر در گرادیان الکتروشیمیایی) می‌شود، تغییر در جریان را می‌توان با EMG تشخیص داد.
نوار عصب و عضله چیست؟
نوار عصب و عضله یا الکترومیوگرافی، یک روش تشخیصی است، که هدف از انجام آن، بررسی سلامت و عملکرد عضلات و سلول‌های عصبی کنترل کننده آن‌ها است. در اصطلاح پزشکی، نوار عصب و عضله نوعی تست الکترودیاگنوستیک است. الکترومیوگرافی، اغلب توسط متخصص مغز و اعصاب و یا فیزیوتراپیست آموزش دیده انجام می‌شود.
EMG می‌تواند اطلاعات دقیقی را در مورد میزان آسیب عصبی و عضلانی به پزشک ارائه دهد. همچنین با کمک این روش، می‌توان محل دقیق آسیب را تعیین کرد. الکترومیوگرافی به پزشک کمک می‌کند، تا مشخص که کند که آیا آسیب عصبی یا عضلانی ایجاد شده، برگشت پذیر است یا نه.
به سلول‌های عصبی که وظیفه کنترل حرکات عضلات را برعهده دارند، نورون‌های حرکتی می‌گویند. این سلول‌ها، سیگنال‌های الکتریکی را منتقل می‌کنند، که باعث انقباض و یا شل شدن عضلات می‌شوند.
هدف از انجام الکترومیوگرافی، تبدیل این سیگنال‌ها به اعداد و نمودارهای قابل فهم است. داده‌های حاصل از نوار عصب و عضله، به تشخیص طیف وسیعی از بیماری‌ها کمک می‌کنند.
EMG برای بررسی اختلالات عضلانی یا عصبی انجام می‌شود. علائمی مانند: گزگز اندام‌ها، احساس سوزن سوزن شدن دست‌ها و پاها و احساس ضعف و بی‌حسی غیرقابل توضیح، از علائم اختلالات عصبی و عضلانی هستند. نتایج الکترومیوگرافی، می‌تواند به پزشک در تشخیص بیماری‌های عضلانی، اختلالات عصبی و مشکلاتی که بر ارتباط اعصاب و عضلات تاثیر می‌گذارد، کمک کند.
چرا نوار عصب و عضله انجام می‌شود؟
اگر پزشک شک به مشکلات عصبی و عضلانی داشته باشد، برای بررسی علت و تایید تشخیص، از نوار عصب و عضله کمک می‌گیرد. علائمی که مطرح کننده بیماری‌های عصبی و عضلانی هستند، عبارت‌اند از:
- احساس سوزن سوزن شدن، گزگز و مور مور
- احساس بی‌حسی در اندام‌ها
- ضعف عضلانی
- درد یا گرفتگی عضلات
- فلج شدن عضلات
- حرکات و انقباضات غیرعادی عضلات یا تیک‌های عضلانی
- مشکل در انجام کارهای روزمره، مانند: راه رفتن، بستن دکمه‌های لباس یا برداشتن اجسام
نتایج نوار عصب و عضله می‌تواند به پزشک کمک کند تا علت اصلی این علائم را کشف کند. علل احتمالی می توانند شامل موارد زیر باشند:
- اختلالات عضلانی، مانند دیستروفی عضلانی
- اختلالاتی که بر توانایی نورون حرکتی، در ارسال سیگنال‌های الکتریکی به عضله تأثیر می‌گذارد، مانند میاستنی گراویس.
- رادیکولوپاتی‌ها
- اختلالات عصبی محیطی، که اعصاب خارج نخاعی را تحت تاثیر قرار می‌دهند، مانند سندرم تونل کارپال
- اختلالات عصبی مانند اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS)
نوار عصب و عضله به تشخیص چه بیماری‌هایی کمک می‌کند؟
بیماری‌ها و شرایطی که EMG به تشخیص آن‌ها کمک می‌کند، عبارت‌اند از:
- سندرم تونل کارپال
- تحت فشار قرار گرفتن اغصاب
- رادیکولوپاتی
- سیاتیک
- نوروپاتی‌ها
- بیماری‌های عضلانی
- دیستروفی عضلانی
- ALS (که قبلاً به عنوان بیماری لو گهریگ شناخته می‌شد)
- میاستنی گراویس
بیشتر بخوانید: درمان اسکولیوز و فیزیوتراپی برای بهبود آن
آمادگی‌های لازم برای الکترومیوگرافی
پیش از انجام نوار عصب و عضله، باید پزشک خود را از تمام داروهایی که مصرف می‌کنید، مطلع کنید. به هیچ وجه مکمل‌ها و داروهای گیاهی را از قم نیندازید. ممکن است پزشک از شما بخواهد شکل مصرف برخی داروها را پیش از الکترومیوگرافی تغییر دهید و یا مصرف تعدادی از داروها را موقتا قطع کنید.
انجام نوار عصب و عضله در افرادی که مبتلا به بیماری‌های خاصی هستند ممنوع است. افراد مبتلا به بیماری‌های خونریزی‌دهنده و اختلالات انعقادی و یا کسانی که دستگاه ضربان‌ساز یا دفیبریلاتور قلبی دارند، باید الکترومیوگرافی را با مشورت با پزشک انجام دهند.
اگر قادر به انجام EMG هستید، باید موارد زیر را رعایت کنید:
- حداقل سه ساعت قبل از انجام تست از کشیدن سیگار خودداری کنید.
- حمام کنید یا دوش بگیرید تا هرگونه چربی از روی پوست پاک شود. بعد از شستن بدن از هیچ لوسیون یا کرمی استفاده نکنید.
- لباس‌های راحت بپوشید، تا دسترسی به ناحیه موردنظر برای پزشک آسان باشد. ممکن است شما خواسته شود برای انجام تست، لباس مخصوص بیمارستان به تن کنید.
الکترومیوگرافی چگونه انجام می‌شود؟
برای انجام تست باید روی تخت یا صندلی مخصوصی دراز بکشید. در طول الکترومیوگرافی، ممکن است از شما خواسته شود به موقعیت‌های مختلف حرکت کنید.
نوار عصب و عضله دو جزء اصلی دارد:
- بررسی وضعیت هدایت عصبی
- الکترومیوگرافی سوزنی
بررسی وضعیت هدایت عصبی، بخش اول تست است. در این بخش، پزشک حسگرهای کوچک و بسیار حساسی را روی سطح پوست قرار می‌دهد. این حسگرها می‌توانند وضعیت نورون‌های حرکتی را هنگام هدایت پیام‌های عصبی نشان دهند.
با کمک داده‌های حاصل از این حسگرها، می‌توان توانایی ارسال پیام‌های الکتریکی را در نورون‌های حرکتی یک قسمت از بدن ارزیابی کرد.
در مطالعه هدایت عصبی، اعصاب در نقاط مختلف، با شوک الکتریکی ضعیفی تحریک می‌شوند. این شوک الکتریکی خفیف، اعصاب را به طور مصنوعی فعال کرده و امکان مطالعه عملکرد آن‌ها را فراهم می‌کند.
می‌توانید اعصاب خود را شبیه کابل‌های برق تصور کنید. کابل آسیب دیده از عبور جریان الکتریسیته و تامین انرژی دستگاه‌هایی که به آن متصل است (برای مثال تلویزیون) جلوگیری می‌کند.
به شکلی مشابه، اعصاب آسیب دیده هم از عبور سیگنال‌های الکتریکی و ضبط شدن آن توسط حسگرهای متصل به پوست جلوگیری می‌کنند.
بخش دوم EMG، به عنوان الکترومیوگرافی سوزنی شناخته می‌شود. در این تست هم از حسگرهایی برای ارزیابی سیگنال‌های الکتریکی استفاده می‌شود. این حسگرها الکترودهای سوزنی نامیده می‌شوند و مستقیماً در بافت عضله قرار می‌گیرند تا فعالیت عضلانی را در زمان استراحت و انقباض ارزیابی کنند.
در ابتدا وضعیت هدایت عصبی بررسی می‌شود. برای انجام آن، پزشک الکترودهایی را روی سطح پوست قرار می‌دهد. این حسگرها می‌توانند میزان ارتباط میان نورون‌های حرکتی و سلول‌های بافت عضلانی را در محلی که علائم را احساس می‌کنید، ارزیابی کنند.
الکترومیوگرافی سوزنی پس از بررسی هدایت عصبی انجام می‌شود. در این روش ابتدا باید محل تست با مواد ضدعفونی کننده تمیز شود. سپس از یک سوزن خاص برای وارد کردن الکترودها به درون بافت عضلانی استفاده می‌شود. ممکن است در این مرحله کمی احساس درد و سوزش خفیف داشته باشید.
هر سوزن دارای یک الکترود میکروسکوپی است که سیگنال‌های الکتریکی طبیعی و غیرعادی را که توسط عضله منتشر می‌شود، دریافت می‌کند.
در این بخش از آزمایش، هیچ تحریک الکتریکی از طریق سوزن انجام نمی‌شود و هیچ چیزی از طریق نوک سوزن به عضله تزریق نمی‌شود. می‌توانید حسگرها را شبیه به میکروفونی در نظر بگیرید، که حرکات و وضعیت عضلات را دریافت کرده و به کامپیوتر منتقل می‌کند.
الکترودهای سوزنی فعالیت الکتریکی عضلات را در زمان انقباض و زمان استراحت ارزیابی می‌کنند. پس از پایان تست، الکترودها از داخل عضله خارج می‌شوند.
در طول هر دو بخش EMG، الکترودها سیگنال‌های الکتریکی ضعیفی را به اعصاب منتقل می‌کنند.
این سیگنال‌ها و پاسخ اعصاب و عضلات به آن‌ها، توسط کامپیوتر تفسیر شده و به داده‌ها و نمودارهای قابل فهم و تفسیر برای پزشک تبدیل می‌شوند.
نوار عصب و عضله از ابتدا تا پایان، در حدود 30 تا 60 دقیقه طول می‌کشد. در بیشتر موارد هر دو بخش با هم انجام می‌شود، با این حال ممکن است پزشک انجام تنها یک جزء از تست را درخواست کند.
نوار عصب و عضله چه عوارضی دارد؟
EMG یک آزمایش بسیار کم خطر و کم عارضه است. اغلب بیماران دچار هیچ مشکل و شکایت خاصی پس از تست نمی‌شوند. با این حال، ممکن است در محل انجام تست، کمی احساس درد کنید.
این درد ممکن است چند روز طول بکشد و می‌توان با مسکن‌های بدون نسخه مانند ایبوپروفن، شدت آن را کاهش داد.
در موارد نادر، ممکن است در محل وارد کردن سوزن، سوزن سوزن شدن، کبودی و تورم را تجربه کنید. اگر تورم یا درد بدتر شد حتما به پزشک خود اطلاع دهید.
تست EMG بسیار ایمن است. سوزن‌های EMG فقط برای یک بیمار استفاده می‌شوند، به همین دلیل خطر انتقال عفونت در این تست وجود ندارد.
درصورت بروز موارد زیر پس از تست، در سریع‌ترین زمان ممکن با پزشک خود تماس بگیرید:
- خونریزی که قطع نمی‌شود
- درد یا حساسیت شدید در جایی که سوزن‌ها وارد پوست شده‌اند.
- قرمزی، گرما، تورم یا تب. این علائم ممکن است نشانه‌های عفونت باشند.
نتایج نوار عصب و عضله چه معنایی دارند؟
نتایج تست، بلافاصله پس از پایان الکترومیوگرافی آماده می‌شوند.
اگر EMG شما هر گونه فعالیت الکتریکی غیرطبیعی، در یک عضله در حال را استراحت نشان دهد، ممکن است مبتلا به مشکلات زیر باشید:
- یک اختلال عضلانی
- اختلالی که بر اعصاب متصل به عضله تأثیر می‌گذارد
- التهاب ناشی از آسیب
اگر EMG شما، فعالیت الکتریکی غیرطبیعی در هنگام انقباض عضلات را نشان دهد، ممکن است فتق دیسک یا اختلال عصبی مانند ALS یا سندرم تونل کارپال داشته باشید.
بسته به نتایج تست، پزشک در مورد هر گونه آزمایش یا درمان اضافی که ممکن است مورد نیاز باشد با شما صحبت خواهد کرد.
بیشتر بخوانید: فلج مغزی چیست و چه درمان‌هایی برای آن وجود دارد؟
سوالات متداول در مورد نوار عصب و عضله
EMG چقدر طول می‌کشد؟
نوار عصب و عضله، معمولاً بین 30 تا 60 دقیقه طول می‌کشد. بسته به شرایط خاص هر بیمار و محل آزمایش، مدت زمان تست ممکن است تا 90 دقیقه هم طول بکشد. نتایج تست در اغلب موارد در پایان تست آماده هستند.
آیا EMG دردناک است؟
در طول الکترومیوگرافی، ممکن است کمی احساس درد و ناراحتی داشته باشید. با این حال درد آنقدر زیاد نیست که مجبور شوید داروی مسکن مصرف کنید و یا از بی‌حسی استفاده کنید.
پس از انجام تست، ممکن است دچار چه عوارضی شوم؟
ممکن است تا چند روز پس از EMG، عضلات شما دردناک یا حساس باشند. درد عضلانی معمولاً شدید نیست و باید در کمتر از یک هفته بهبود یابد.
همچنین ممکن است در جایی که سوزن‌ها وارد پوست شما شده است، کبودی کوچکی مشاهده کنید.
EMG توسط چه کسی انجام می‌شود؟
نوار عصب و عضله توسط پزشک متخصص مغز و اعصاب و یا فیزیوتراپیست آموزش دیده انجام می‌شود.
هزینه نوار عصب و عضله تحت پوشش بیمه قرار دارد؟
بله، بسیاری از بیمه‌ها بخشی از هزینه الکترومیوگرافی را پرداخت می‌کنند. قبل از انجام تست، مطمئن شوید که بیمه شما در لیست بیمه‌های تحت قراردارد با پزشک یا کلینیک قرار دارد.
جمع بندی
اگر علائم بیماری‌های عضلانی و عصبی دارید و یا اخیرا دچار ضربه و آسیب خاصی شده‌اید، نوار عصب و عضله می‌تواند به پزشک شما کمک کند، تا علت دقیق بیماری شما مشخص شود. نوار عصب و عضله همچنین در فرآیند درمان، به پزشک کمک می‌کند تا برنامه‌ریزی صحیحی برای رفع مشکل شما داشته باشد.
قبل از آزمایش EMG، حتما لیست کاملی از داروهای مصرفی خود را به پزشک بگویید. برای مثال، مصرف داروهای ضد انعقاد خون، ممکن است خطر خونریزی پس از تست را افزایش دهد. همچنین اگر مبتلا به بیماری زمینه‌ای خاصی هستید، باید حتما پزشک خود را مطلع کنید.